De Europese Commissie eist dat gebouwen in de Europese Unie veel energiezuiniger worden. In Europa verbruiken gebouwen veertig procent van het totale jaarlijkse energieverbruik in de Unie. Met betrekkelijk eenvoudige maatregelen als slimme isolatie en verlichting kan dat percentage flink omlaag. Het Smart Energy Home consortium, een internationaal samenwerkingsverband van onder meer Philips en BASF, werkt aan de vermindering van energieverbruik.

Het Smart Energy Home-project werkt aan de verbetering van bestaande gebouwen. Dat slimme huis moet voldoen aan een aantal criteria, zegt coördinator Laszlo Bax. “Het moet zuinig zijn in energieverbruik en waar mogelijk zelfs energie opleveren. Tegelijkertijd moet dat op een voor de bewoner aantrekkelijke manier gebeuren. Er moet geen keuze meer zijn tussen wat goed is voor toekomstige generaties, of wat goed is voor mij nu. Dat moet ongeveer hetzelfde zijn.”

Besparingen
Volgens het VN-klimaatpanel IPCC is efficiënt energiegebruik in steden een van de grootste uitdagingen in het moderne klimaatbeleid. Per jaar gaan vele megatonnen CO2 de lucht in voor het koelen en warm houden van woningen en kantoren. Vooral oude gebouwen zijn ware energieverspillers. In de Europese Unie moeten woningen sinds 1 januari van dit jaar zijn voorzien van een zogeheten energieprestatiecertificaat, vergelijkbaar met het keurmerk voor huishoudelijke apparaten. Het geeft huurders en huiseigenaren een idee van het energieverbruik in hun woning. Omdat voor kantoorgebouwen een dergelijke waardering ontbreekt, wil de Europese Commissie de regels fors aanscherpen. In 2020 moet dat leiden tot een daling van 6 procent van het energieverbruik.

Slim spul
De ontwikkeling van nieuwe isolatiematerialen is de laatste tien jaar in een stroomversnelling geraakt. Maar die zijn veelal nog te duur. Door grootschalige toepassingen, kan de kostprijs omlaag, zegt Bax. Voor het Smart Energy Home heeft coördinator Laszlo Bax hoge verwachtingen van toekomstige snufjes als de Phase Change Materials van het Duitse bedrijf BASF: bouwmaterialen waarin kleine met was gevulde balletjes zijn verwerkt. Overdag absorberen die balletjes de warmte en geven die ’s avonds weer af. Dat verbetert het binnenklimaat en bespaart in de stookkosten.

Nog meer energiebesparing zit in de ontwikkeling van slimme ramen. In de winter verdwijnt een groot deel van de warmte door het glas naar buiten, en in de zomer laten ramen te veel warmte binnen. Eenduidige oplossingen – kleine of grote ramen, licht of donker glas – zijn er niet. Ieder klimaat heeft zijn eigen kenmerken, verklaart Bax. “Spanjaarden willen de warmte buiten houden en gebruiken airconditioning. In Zweden moet de warmte juist binnenblijven, maar willen de bewoners in verband met zonlicht toch grote ramen. We zoeken dus naar slimme coatings.”

Verder verwacht Bax dat ook op het gebied van verlichting veel is te winnen. Onder meer Philips werkt aan een nieuwe generatie ledverlichting die meer en warmer licht geeft. Ledlampen zijn zuiniger dan de gebruikelijke spaarlampen en halogeenverlichting, maar zijn niet geschikt als leeslamp of andere krachtige lichtbronnen. Bovendien klagen consumenten over het harde, blauwachtige licht. Dankzij nieuwe productiemethoden hoopt Philips nog dit jaar ledlampen op de markt te brengen die wel warm en huiselijk licht verspreiden.

Proefprojecten
Hoewel energieverbruik hoge prioriteit heeft, kijken de ontwerpers van het Slimme Huis ook naar gezondheidsaspecten en gebruiksgemak. “Er zijn slechte voorbeelden van eerste generaties energiezuinige woningen met veel te weinig ventilatie en problemen met vocht. Maar dat is inmiddels opgelost.” Volgens Bax laten moderne warmtewisselaars toe dat er voldoende frisse lucht binnenkomt, terwijl de warmte niet door het open raam naar buiten verdwijnt.

Voorlopig werkt het consortium Smart Energy Home aan verbeteringen voor bestaande woningen en kantoren. Met name appartementsgebouwen, het meest voorkomend in steden, lenen zich bij uitstek voor die aanpassingen. Proefprojecten in Barcelona, Berlijn, Parijs, Londen en Rotterdam moeten de effectiviteit aantonen. Nieuwbouwwoningen zijn op zijn vroegst in 2011 aan de beurt.