In 2007 was het huis te klein toen Zembla liet zien dat Nederlandse banken en pensioenfondsen investeerden in bedrijven die clusterbommen maken en wapens leveren aan dictatoriale regimes.

Duizenden rekeninghouders stapten over naar banken die niet betrokken waren bij dergelijke praktijken. Ruim een jaar later kunnen we vaststellen dat zowel pensioenfondsen als banken gevoelig zijn gebleken voor kritiek vanuit de samenleving. ABP, PGCM (nu: ‘Zorg en Welzijn’), ABN Amro, Fortis en Rabobank zeggen niet meer te zullen beleggen in producenten van clusterbommen.

Inmiddels weten we dat banken met het spaargeld van klanten veel meer schadelijke activiteiten financieren, vooral in ontwikkelingslanden en opkomende markten. Zo hebben investeringen in de olie-industrie in Nigeria tot veel schade aan lokale gemeenschappen en het milieu geleid. Grootschalige investeringen in fossiele brandstoffen dragen niet bij aan de broodnodige vermindering van CO2-uitstoot. Door de lobby van Europese bedrijven werd in China een nieuwe arbeidswet fors afgezwakt.

Internationale bedrijven ontlopen in ontwikkelingslanden moedwillig zo’n 160 miljard dollar aan belasting. Dat is anderhalf keer het mondiale budget voor ontwikkelingshulp en vier keer meer dan wat nodig is om de VN-Millenniumdoelen voor halvering van de armoede te realiseren.

Inmiddels scheert ons financiële stelsel langs de rand van de afgrond door een onverantwoordelijk beleid. De kredietverstrekking van banken is schimmig en onnavolgbaar geworden, waardoor in toenemende mate financieel én maatschappelijk onverantwoordelijke financiële transacties worden verricht. Aandeelhouders, maar vooral topbestuurders wisten hier jarenlang van te profiteren.

In reactie op de kredietscrisis willen sommigen niet verder gaan dan de brand blussen: zorgen dat het zo snel mogelijk weer wordt zoals het was. Maar er gaan ook veel stemmen op die de kredietcrisis als hét moment zien om structurele veranderingen in het mondiale financieel-economische systeem aan te brengen.

De banksector dient duurzaam, sociaal, maatschappelijk verantwoord te worden en een bijdrage te leveren aan de oplossing van de grote problemen van onze tijd (klimaatverandering, voedselcrisis, energiecrisis). Kortom: banken dienen fatsoenlijk te opereren, met speciale aandacht voor mens en omgeving, in plaats van de in recente jaren gebruikelijke focus op bonussen en aandeelhouders.

Wij zijn er van overtuigd dat onderwerpen als mensenrechten, ontwikkeling en klimaatverandering niet slechts luxe onderwerpen voor goede tijden zijn. Er zijn mogelijkheden te over voor fatsoenlijk bankbeleid. Het programma Tegenlicht kwam in oktober met overtuigende mogelijkheden voor een economie die goeddeels draait op zonne-energie. Investeer meer in technieken die de voedselproductie in met name ontwikkelingslanden op verantwoorde wijze laat toenemen. Zorg dat windmolenparken van de grond komen. Steeds meer mensen willen inzicht in wat banken met hun geld doen. Fatsoenering van de financiële sector is hard nodig.

Farah Karimi,  algemeen directeur Oxfam Novib