Wubbo Ockels zag het vanuit de ruimte. „De atmosfeer is slechts een dunne schil die ons scheidt van een ijskoud en levensvijandig heelal.” Hij verricht pionierswerk met zijn superbus en laddermolen. „Duurzame energie maakt het leven ook zoveel leuker.”

’Op een training moest ik ooit met een motor door een bos crossen. De bomen stonden kriskras door elkaar en het leek onmogelijk ze te ontwijken. Maar de instructeur deed het voor en zei dat wij het ’s middags ook zouden kunnen. Die peptalk houdt hij al jaren, dachten wij nog. Maar verdraaid, aan het eind van de dag flikten we het allemaal.

„Later besefte ik de waarde van zijn praatje. Je moet niet op de bomen letten, had hij gezegd, maar op de ruimte ertussen. Zo kijk ik nu naar de milieuvraagstukken in Nederland. Staar je niet blind op de problemen, maar richt je op de oplossingen. Bedenk wel: die oplossingen zijn simpel. Het is vaak gewoon een kwestie van doen. Koop een elektrische auto, schaf wat zonnepanelen aan en je bent beter en goedkoper af.

„Duurzame energie maakt het leven ook zoveel leuker. Wij zijn gemaakt om naar de natuur te leven. Zeilen op de wind is een fantastische ervaring: het daagt je uit en het doet je goed. In vergelijking daarmee is varen in een motorboot maar een saaie bedoening.

„Of neem ons vorige huis. Daar hadden we allemaal zonnepanelen op het dak liggen. In de hal hing een scherm waarop je de zonneactiviteit kon aflezen. Geweldig was dat; op een mooie dag zag je de gratis kilowatturen binnenkomen.

„Toch doen we dit in Nederland nauwelijks. Vergelijk dat maar eens met Duitsland. Daar barst het van de zonnepanelen op daken. Waarom zij wel en wij niet? Omdat zij het slimmer hebben aangepakt. Duitsland beseft niet alleen dat zonne-energie nu duurder is maar op de lange termijn beter en goedkoper dan fossiele brandstoffen. Ze maken ook niet de fout om die tijdelijke meerkosten te compenseren met subsidies; ze halen dat geld weg bij de vuile energieën. Zo loop je niet tegen het probleem aan dat de politiek ieder jaar steggelt hoeveel subsidie er wordt verleend.

„Daar kan ik over ruziën met Diederik Samson van de PvdA. Diederik is er trots op dat zijn partij 100 miljoen heeft weten los te peuteren voor zonnepanelen. Maar dan zeg ik: Het is alsof je een basisschool binnenstapt en vraagt wie er een lolly wil. Ja, roept de hele klas. Maar dan heb je er maar twee. Zo is het een loterij. Je kunt voor dat geld beter een wedstrijd uitschrijven en een prijs geven aan degene die zonnepanelen zo veel goedkoper weet te maken dat iedereen ze aanschaft.

„Wubbo, zeggen ze dan, jij ziet het veel te simpel. Maar nee hoor, het is gewoon zo eenvoudig. Wij maken het alleen nodeloos ingewikkeld. Gevolg is dat niemand door de bomen het bos meer ziet. Als je het simpel houdt, kun je ook beter aan gewone mensen uitleggen waar het heen moet. Maar hier bemoeit iedereen zich ermee, er wordt gepolderd tot en met en meningen wegen zwaarder dan feiten.

„Kijk, ik zit hier in Delft op de faculteit lucht- en ruimtevaart. Als wij op die manier een vliegtuig zouden ontwerpen, schoot het niet op. Sommige zaken moet je aan experts overlaten. En natuurwetten moet je respecteren. Een warmtepomp is beter dan een verbrandingsketel, een elektromotor beter dan een benzinemotor en een windmolen beter dan een kolencentrale.

„Dat kun je uitrekenen en die sommetjes leer ik mijn studenten dan ook. Daarnaast heb ik mijn projecten, waarmee ik laat zien dat het mogelijk is. De superbus, de zonneauto, de laddermolen. Allemaal projecten die bewijzen dat die duurzame samenleving binnen handbereik is. Zo’n zonneauto maakt het tastbaar, daar kan geen gepolder tegenop.

„Wat zeg je, ze doen het niet? Natuurlijk wel, de superbus staat hier aan de overkant, ik kom er net vandaan. Oké, het is allemaal nog niet perfect, het is pionierswerk. Ik zie mezelf meer als de gebroeders Wright. Bewijzen dat het kan. Het verdere uitontwikkelen laat ik aan anderen over. Daar zit niet mijn kracht. Dan moet je subsidie aanvragen, aan regeltjes voldoen. Laat SenterNovem (het agentschap van Economische Zaken dat de energiesubsidies verdeelt) dat toch zelf doen. Het zijn hun regels, zij kunnen die formulieren het beste invullen. Laat mensen die het talent ervoor hebben, werken aan oplossingen.

„Nederland ligt qua duurzaamheid hopeloos achter. We moeten harder gaan lopen. Veel mensen willen dat ook. Daarom heb ik Ladies First opgericht, een beweging die eist dat Nederland in 2050 honderd procent schoon is. ’Doe mee, het kost niets, het is je recht.’ Waarom vrouwen eerst? Vrouwen voelen zich meer verantwoordelijk voor de lange termijn. En mannen gaan volgen. Het moeten er een miljoen worden. Dan moet de regering wel een strategie voor de lange termijn maken. Ik help daarbij.

„Het gaat lukken en als we die kant op gaan, worden jongeren weer gemotiveerd. Ik zie het aan de Wubbo Ockels junior prijs waar scholen in Groningen om strijden. Scholieren gaan daar maar al te graag mee aan de slag en verzinnen allerlei oplossingen om hun school bijvoorbeeld energie te laten besparen. Als je jongeren enthousiast weet te maken, werken ze harder, beter, origineler dan wij. Maar voor je het weet, bemoeit een ambtenaar of, nog erger, een manager zich ermee en gaat uren schrijven. Kssst, weg jij, roep ik dan.

„Ik heb het zelf gemerkt aan ons project met de Afsluitdijk. Dat moet een icoon van duurzaamheid worden. De overheid had er een wedstrijd voor uitgeschreven, alle partijen hebben zich suf gewerkt om de deadlines te halen, wij ook. Nu ligt het al weer een paar maanden stil. En als je gaat vragen waarom het zo lang duurt, blijken er problemen met Nederlandse regelgeving en Europese aanbesteding. Ja jongens, dat doet de spirit geen goed. Je kunt niet halverwege de wedstrijd de finish weghalen.

„Is dat het waarom er zo weinig gebeurt? Natuurlijk, er zijn ook gevestigde belangen.
Sommige mensen verdienen aan de huidige situatie. Maar het zou niet om geld moeten gaan. Geld is slechts een middel, het gaat om onze toekomst.

„Neem het besluit van Shell onlangs om te stoppen met windenergie. Niet rendabel, zei topman Jeroen van der Veer. Voor hem klopt het ook, maar maatschappelijk gezien is het ’oliedom’. Dat Shell niet publiekelijk ter verantwoording is geroepen! De premier had moeten zeggen: ’Geef mij maar 10 miljard van jullie winst; dan zorg ik dat het goed wordt besteed’.

„Op dat moment zag ik het even somber in. Maar al snel besefte ik dat dit ook een gelegenheid is om in te zien waar het fout gaat. We moeten niet op de Van der Veers rekenen. Jeroen van der Veer is onderdeel van het probleem. Hij is de boom in het bos waar je omheen moet rijden. We moeten ons richten op de ruimtes tussen de bomen, op de echt duurzame bedrijven zoals Econcern.

„Ik weet het, iedereen vindt mij optimistisch. Maar ik zie het als mijn plicht optimistisch te zijn. Dat is moeilijk, het is veel gemakkelijker om een cynische houding aan te nemen.

„Maar we kunnen het ons niet permitteren om cynisch of pessimistisch te zijn. We zitten met z’n allen op ruimteschip Aarde. Ik heb vanuit de ruimte gezien hoe kwetsbaar onze positie is. De atmosfeer is slechts een dunne schil die ons scheidt van een ijskoud en levensvijandig heelal.

„Nu zijn we met een gevaarlijk experiment bezig waarvan we de gevolgen niet kennen. We hebben de hoeveelheid CO2 bijna verdubbeld en zelfs als de wereld morgen duurzaam is, duurt het nog wel zestig jaar voor die CO2-concentratie gaat zakken. Daar kunnen we niet te lang mee wachten, dit is een wedstrijd die we moeten winnen. Daar hebben we veel mazzel voor nodig, maar ook veel optimisme. Als we pessimistisch worden, winnen we die wedstrijd nooit.”