Uit verschillende hoeken van de wereld kwamen vorige week berichten die er op duiden dat de wereldwijde economische crisis wel eens minder diep en langdurig zou kunnen zijn dan steeds is gevreesd.

President Obama van de VS liet weten hoop te hebben op economisch herstel. Natuurlijk met veel mitsen en maren, maar zijn boodschap was duidelijk: de regeringsmaatregelen beginnen binnenkort vruchten af te werpen. Ook Bernanke, de baas van de Amerikaanse centrale bank verwacht dat de recessie minder hard toeslaat dan verwacht.

Er zijn ook andere tekenen te zien die wijzen op een mogelijk begin van het herstel. De beurzen zijn wereldwijd al enkele weken bezig aan een gestage opmars. Beurskoersen hebben momenteel nauwelijks relatie met de stand van de economie. Maar de aandelenbeurzen lopen ongeveer een half jaar voor op de reële economie, zo wordt vaak gezegd.

Ook andere indicatoren wijzen op een positieve verandering. De belangrijkste economische optimisme-index voor Amerikaanse investeerders liet een stijging zien, terwijl economen en media een daling hadden verwacht. De index heeft nu op een haar na het magische cijfer 50 gehaald, het punt waarop pessimisme omslaat in optimisme. Groeiende verkopen van huizen en duurzame goederen in de VS wijzen erop dat er licht is aan het einde van de tunnel. Een ander teken is dat de goudprijs naar het laagste punt is gezakt sinds januari. Dat wordt veroorzaakt doordat beleggers hun geld weer in aandelen durven steken.

Zelfs in de reële economie zijn de eerste veranderingen te bespeuren. In een economisch opkomend land als Brazilië is sinds februari het aantal banen niet meer gedaald, maar toegenomen. Voor wat de negatieve gevolgen van de arbeidsmarkt betreft, is in dit land de crisis voorbij, zo hebben de autoriteiten vorige week laten weten. En in Nederland heeft bankverzekeraar ING het in het eerste kwartaal van dit jaar beter gedaan dan in het vierde van 2008. Dat geldt trouwens voor meer financiële instellingen in Europa en de VS. Vandaar dat de financiële fondsen het weer relatief goed doen op de beurzen.

…en vertrouwen
Als de economische crisis een ding heeft laten zien, dan is dat wel dat de economische wetenschap geen exacte is. Economen hebben met hun wiskundige modellen en versimpelingen van de werkelijkheid altijd graag willen aansluiten bij de exacte wetenschappen, maar daardoor is het object dat zij bestuderen ver verwijderd geraakt van de dagelijkse werkelijkheid. En daarom zitten ze er collectief ook meestal naast. Economie heeft veel meer te maken met psychologie dan met wis- of natuurkunde. Het gaat om de vraag hoe gezinnen en leiders van bedrijven en instellingen de economische situatie inschatten. Als het crisisgevoel zich eenmaal heeft genesteld in de hoofden, dan is de crisis een feit. Dan stokken geldstromen, handel en productie. Dit wil trouwens niet zeggen dat er geen ‘reële’ achtergronden zijn aan te wijzen die een rol spelen. Bijvoorbeeld het verrotte financiëlewereldsysteem waarin grote instellingen onverantwoorde risico’s konden nemen. En het is nog maar de vraag of dit systeem inmiddels voldoende is gesaneerd om de komende groei te kunnen faciliteren.

Economie heeft te maken met vertrouwen. En vertrouwen wordt grotendeels bepaald door de beeldvorming die mensen krijgen voorgeschoteld. Maandenlang hebben media en deskundigen het beeld versterkt dat het slecht gaat door vrijwel alleen die zaken te melden die het beeld bevestigen dát het slecht gaat. Positieve berichten werden niet of heel kort achterin kranten of nieuwsuitzendingen gemeld.

Er lijkt een kentering te komen in de beoordeling van de crisis en de berichtgeving daarover. Misschien helpt dat burgers en bedrijven om ook daadwerkelijk uit de negatieve spiraal te treden. Alleen al de Nederlandse burgers hebben sinds het begin van de crisis meer dan vijftien miljard euro economisch nutteloos op de bank te staan. Als we dat nu eens spenderen aan biologische producten, isolatie, spaarlampen, superzuinige en elektrische auto’s, zonne- en windenergie en andere duurzame investeringen dan slaan we twee vliegen in een klap. We ondersteunen het economisch herstel en we verbeteren het milieu.