Anne Kleisen (28) ging een week op vipassana retraite bij Jotika Hermsen. Ver weg van de stadse drukte was zij met 24 anderen totaal op zichzelf aangewezen. Geen enkele vorm van afleiding of contact tussen de aanwezigen en met het thuisfront is toegestaan. Wat doet dat met je?

Op een onbewoond eiland
Echt, ik kan goed alleen zijn, maar op het moment dat ik voor de spiegel de geluidsloze versie van ‘Op een onbewoond eiland’ uit Kinderen voor Kinderen 2 sta te playbacken wordt het misschien tijd om weer naar de bewoonde wereld terug te keren. Wiens idee was het eigenlijk om me hier te laten opsluiten? Toch echt mijn eigen. Werkzaam bij de Boeddhistische Omroep wil ik wel uit eigen ervaring weten waar ik het dagelijks over heb. Vandaar deze radicale maatregel, ik trek me vijf dagen terug uit mijn moderne leven!

Croissants en nobel zwijgen
Lekker, een week in een joggingbroek lopen, dacht ik. En joggingbroeken krijg ik te zien, witte, grijze, zwarte, rode, ik weet precies welke joggingbroek bij welke sloffen, Crocks of slippers horen. Van bijpassende gezichten en namen heb ik echter geen flauw idee. We mogen elkaar namelijk niet aan kijken, en dan is een beetje schuin naar beneden turen de enige optie. Ook ‘onderhouden wij het nobele zwijgen’. Dit alles is niet á-sociaal volgens Jotika, maar juist sóciaal, omdat je elkaar de ruimte geeft om diep in retraite te zijn.
Het vorstelijke ontbijt van croissants, verse jus en paasbrood dat ik voor vertrek heb verorberd uit angst de hele week droge grutjes te eten te krijgen, blijkt overbodig. De ‘geheel plantaardig maaltijden, zonder zuivel en zonder suiker’ zijn zeer smakelijk en met liefde klaargemaakt door Inez en Laura, die ook altijd te vinden zijn voor een vriendelijke aai over je bol als je héél even behoefte hebt aan menselijk contact.

Dwarrelende fantasieën
Tingelingeling! Een vriendelijk belletje wekt mij uit mijn slaap. Op mijn klokje is het vijf uur. Víjf úúr! We zouden toch pas om kwart óver vijf wakker gemaakt worden? Ach, de yoga begint pas om kwart voor zes dus ik draai me nog heel even om. Na de yoga begint de loopmeditatie en de rest van de dag is opgebouwd uit een schema van afwisselend lopen en zitten, in blokken van drie uur achter elkaar. Tussendoor eten en om kwart over negen naar bed!
De loopmeditatie gaat vanaf het begin eigenlijk wel goed. Gedachten komen en gaan, maar ik blijf nergens lang genoeg in hangen dat ik het op en neer gaan van mijn voeten niet waarneem. Bij de zitmeditatie vergaat het me wat minder makkelijk. De laatste keer dat ik tien minuten gemediteerd heb is zeker vier jaar geleden. Fantasieën dwarrelen voor mijn ogen en mijn ademhaling merk ik na twee keer inhaleren al niet meer op. Je concentreren op je ademhaling (samathameditatie) is één ding, maar Vipassana meditatie, waarbij je inzicht verkrijgt door opmerkzaam te zijn, heb ik echt nog nooit gedaan. De instructie om innerlijke notities te maken van gevoelens, geluiden en gedachten klinkt mij dan ook behoorlijk raadselachtig in de oren. Pas aan het einde van de retraite begint het een beetje te dagen en durf ik helder aanwezig te zijn in de ruimte, ontvankelijk voor de geluiden om mij hen en de gevoelens in mijzelf, maar toch niet afgeleid omdat ik steeds terug keer naar de beweging van mijn buik bij het ademhalen. Het is een zeer pril begin.

Jubelen
En dan zijn er de pauzes. Wat doe je als je niet mag lezen, bellen, schrijven, muziek luisteren en eigenlijk niet eens mag kíjken? (nou ja, wel kijken maar niet zíen). Waarom heb ik er niet aan gedacht iets van afleiding mijn eenpersoonskamer binnen te smokkelen? Er zit maar één ding op: doorgaan met mediteren. Dat mag van Jotika dan best op bed, maar als ik om 5 uur opsta en ’s middags even ga liggen, dan val ik langzaam… in… slaap.
Mijn gemoedstoestand is de hele week waterpas, geen rimpeltje aan het oppervlak van mijn humeur te bekennen. Wonderlijk, in Amsterdam erger ik me regelmatig aan het verkeer, schiet ik in de stress als er veel dingen tegelijk misgaan en word ik boos als iemand iets doet wat me niet aanstaat. Niets van dat al hier. Sterker nog, ik word alleen maar vrolijker! Op woensdag krijg ik de neiging om door de ruimte te roepen ‘lekker warm hier hè!’ tegen mijn medezwijgers, en dan keihard te gaan lachen. Op donderdag begin ik echt onstuitbaar te jubelen van binnen, waardoor ik vreselijke zin krijg in uitbundigheid, lawaai en grapjes maken, dansen op vrolijke muziek, met als hoogte- (of diepte?) punt het playback-incident.

Enge spinnen en dharmatalks
Het spannendste moment van de week dient zich op een avond aan als die echt hele grote spin dit keer niet boven mijn voeteneind hangt, maar recht boven mijn hoofdkussen. Ik ben niet bang van een spinnetje, maar van dit gevaarte hoef ik echt geen nachtkusje. Ik slaak een zwaar onderdrukt gilletje als ik ‘m van het plafond afzwiep en hij onverwachts aan zijn draadje naar beneden roetsjt. Snel zet ik een glas over hem heen en gooi hem naar buiten. Pfieuw wat een beroering temidden van al die rust!
Andere opwindende momenten van de dagen zijn de dharmatalks van Jotika in de avond. Soms grappig, soms ontroerend maar steeds interessant vertelt ze onder andere over de drie wortels van kwaad die ons in samsara houden en de drie tegenhangers daarvan. Woede en haat (dosa) worden opgeheven door liefdevolle vriendelijkheid (metta), begeerte en verlangen (lobha) lossen op in het bijzijn van vrijgevigheid (dana) en onwetendheid (moha) wordt verdreven door inzicht (panna). Met veel genegenheid haalt ze herinneringen op aan haar Thaise leraar Mettavihari (1942-2007) die dertig jaar vipassana onderricht gaf in Nederland. Op het moment dat hij leerde zijn voor- en afkeuren te overstijgen (magga citta: puur bewustzijn, het laatste stadium voor de verlichting) besloot hij dat hij de rest van zijn leven wilde wijden aan het onderwijzen van de dharma.

Grote inzichten en heftige gevoelens
Een beetje gek voelt het wel, op een intensieve retraite verwacht ik dat het wat met me dóet, moeten grote inzichten en heftige gevoelens zich niet aandienen? Zoals gezegd voel ik me alleen maar uiterst stabiel, ik heb eigenlijk niet eens het gevoel dat ik op retraite ben. Misschien had ik verwacht dat ik me heel beperkt zou voelen, terwijl het tegendeel het geval is. Jotika stelt me gerust, er is geen sprake van dat ik het ‘verkeerd’ doe. Daar vertrouw ik dan maar op. Eenmaal weer thuis en terug in de gewone wereld merk ik heel scherp hoe ik me meteen weer laat beïnvloeden door alles wat er om mij heen gebeurt. Het lijkt er op dat mijn inzicht pas achteraf komt, het is me nu proefondervindelijk wel duidelijk dat ‘me vrij voelen’ niet zit in omstandigheden en op de een of andere manier lukt het me beter om wat meer afstand te nemen van mijn reacties zonder me er meteen in te laten meeslepen. Ja, dit wil ik volgend jaar weer!

Voor meer informatie over de retraite: www.sanghametta.nl

Anne Kleisen