Tijdens een congres ter gelegenheid van de uitreiking van de World Food Prize in Iowa, heeft de Bill & Melinda Gates Foundation financiering aangekondigd van een initiatief van Wageningen University dat in Afrika moet leiden tot een betere bodemvruchtbaarheid en een hogere voedselproductie.

Dat wil de Wageningen Universiteit bereiken door een breder en beter gebruik van vlinderbloemige gewassen die stikstof uit de lucht kunnen vastleggen. Stikstof is het belangrijkste voedingselement dat door planten voor hun groei uit de bodem wordt opgenomen. Het project wordt uitgevoerd door een consortium van onderzoek- en ontwikkelingsorganisaties vanuit heel Afrika. Het project zal direct ten goede komen aan meer dan 200.000 kleine boeren in acht Afrikaanse landen: de Democratische Republiek Congo, Ghana, Kenia, Malawi, Mozambique, Nigeria, Rwanda en Zimbabwe.

De financiering van het project door de Bill & Melinda Gates Foundation, is door Bill Gates bekend gemaakt in zijn lezing tijdens het World Food Prize symposium in Iowa. De financiering is onderdeel van een grote investering van het fonds in de voedselzekerheid op de langere termijn. “Melinda en ik hebben er het diepste vertrouwen in dat de hulp aan kleine arme boeren, zodat zij betere oogsten kunnen binnenhalen voor de eigen consumptie en de verkoop op de locale markten, de krachtigste manier is om honger en armoede op de wereld te bestrijden”.

Vlinderbloemige gewassen, zoals bonen, pinda’s en soja, zijn in staat om de stikstof uit de lucht te gebruiken voor hun groei. Ze kunnen zo stikstof vastleggen in de bodem, waardoor de bodemvruchtbaarheid aanzienlijk toeneemt. Vlinderbloemige planten kunnen stikstof uit de lucht vastleggen dankzij de samenwerking met speciale bacteriën die in knolletjes aan de wortels groeien. De bacteriën halen voor de plant de stikstof uit de lucht, terwijl de planten op hun beurt suikers leveren voor de groei van de bacteriën.

Die symbiose tussen vlinderbloemige planten en gespecialiseerde bacterie komt in Afrika echter niet altijd goed van de grond. Dat wordt veroorzaakt door het feit dat de bacterie niet overal in de bodem aanwezig is en de bodem arm is aan andere voedingsstoffen, zoals fosfor. Door gebruik te maken van een relatief simpele techniek die in het onderzoek ontwikkeld is, kunnen Afrikaanse boeren bij het inzaaien de bacteriën én een kleine hoeveelheid voedingsstoffen aan de bodem toevoegen. Met deze combinatie kunnen veel boeren hun opbrengst verdubbelen en tegelijkertijd de bodemvruchtbaarheid verbeteren. Dat laatste helpt weer de opbrengst van de volgende gewassen te verhogen.

Ken Giller van de Wageningen Universiteit is projectleider. “Afrikaanse boeren moeten in hun bestaan voorzien door gewassen te telen op gronden die praktisch geen stikstof bevatten. En dat terwijl er heel veel stikstof voorhanden is in de lucht rondom hen heen. Tachtig procent van die de lucht bestaat immers uit stikstof. Vlinderbloemigen verstaan de kunst om die stikstof te gebruiken. Naast de verbetering van de bodemvruchtbaarheid, kunnen vlinderbloemige gewassen de kleine Afrikaanse boeren en hun gezinnen goed voedsel leveren en kansen geven voor de verkoop van een deel van hun oogst.

Het is niet zo dat de vastgelegde stikstof een volledige vervanger kan zijn van de stikstof uit andere meststoffen zoals kunstmest. Maar het kan een enorme stimulans zijn voor het verbeteren van de bodemvruchtbaarheid, de opbrengsten en de kwaliteit van leven.” Giller heeft inmiddels meer dan twintig jaar met Afrikaanse onderzoekers samengewerkt bij de bestudering van de stikstofvastlegging in de Afrikaanse situatie. “Dit onderzoek bouwt voort op de behaalde successen. Het internationale netwerk van onderzoekers, voorlichters en NGO’s heeft toepasbare technieken ontwikkeld die grote impact kunnen hebben”.

Dr. Nteranya Sanginga, directeur van het Tropical Soil Biology and Fertility Institute in Nairobi is enthousiast. “Afrikaanse boeren kunnen nu eindelijk gebruik gaan maken van methodes die elders al langer worden toegepast. De geschikte bacteriën zullen nu locaal geproduceerd gaan worden. Daarbij zullen onderzoekers samenwerken met het bedrijfsleven. In het project zullen we de mogelijkheden voor de stikstofvastlegging verbeteren en beter benutten. We kunnen daarbij gebruik maken van de uitgebreide expertise die is opgebouwd door organisaties zoals Brazilian Agricultural Research Corporation (EMBRAPA), voortrekkers in dit onderzoek, en andere vooraanstaande onderzoekers uit Europa, de VS en Australië.

De toekenning van de financiering is onderdeel van het “Bill & Melinda Gates Foundation Agricultural Development initiative”, dat samen met vele en heel verschillende partners werkt aan de verbetering van de mogelijkheden van miljoenen kleine boeren over de hele wereld. Het fonds wil daarmee de opbrengsten verhogen en de inkomens verbeteren, en daarmee de kwaliteit van leven van de boeren en hun families aanzienlijk verbeteren. Binnen dit grote initiatief wordt gewerkt aan de hele landbouwketen: van bodem en zaad tot afzet en management, om zo een aanzienlijk bijdrage te leveren aan een duurzame vermindering van honger en armoede.

Wageningen UR (University and Research centre) is een internationaal toonaangevende kennisinstelling die essentiële bijdragen wil leveren aan de kwaliteit van leven. Wageningen UR zet zich in om een concrete en fundamentele bijdrage te leveren aan de grote vraagstukken van deze tijd, zoals de beschikbaarheid van voldoende en gezonde voeding, het omgaan met klimaatverandering en het ontwikkelen van duurzame energievoorziening.