Als we de generaties na ons een leefbare wereld willen gunnen, zullen we heel veel dingen totaal anders moeten doen. In Terra Reversa werken Peter Tom Jones en Vicky De Meyere transitiepaden uit die overheden, middenveld en bedrijfsleven op weg kunnen helpen.

De blauwe planeet schreeuwt om een groene omwenteling. Met z’n allen consumeren we 30% meer dan dat de aarde genereert. En als we niet opletten zal dat percentage stijgen tot 100% in 2030. Of anders gezegd: in 2030 zullen we twee planeten aarde nodig hebben als de huidige trends zich verder zetten.

Maar de allerbelangrijkste uitdaging voor de mensheid in de 21ste eeuw is het klimaatvraagstuk. En volgens Peter Tom Jones en Vicky De Meyere, de auteurs van Terra Reversa, staan we voor een historisch kruispunt: ofwel negeren we de vele waarschuwingen en doen we voort zoals we bezig zijn, ofwel maken we werk van een transitie naar rechtvaardige duurzaamheid.

De auteurs kiezen resoluut voor de rechtvaardige duurzaamheid en onderzoeken hoe we onze samenleving in een groene richting kunnen sturen en welke hindernissen transitie in de weg staan. Vier belangrijke productie- en consumptiedomeinen worden onder de loep genomen: mobiliteit, voeding, toerisme en tenslotte wonen, bouwen en verbouwen. Blijkt dat in elk van die domeinen de uitdagingen enorm verschillen.

Files: een probleem van het verleden, niet van de toekomst
Als de helft van de aardolie naar transport gaat en mobiliteit goed is voor 20% van de mondiale broeikasgasemissies, dan moeten in dit domein ook oplossingen liggen voor de klimaatproblematiek. Een hervorming van het openbaar vervoer, betere fietspaden en nog een paar andere kleine ingrepen kunnen al wonderen doen. Als je bedenkt dat de gemiddelde wagen 23 uur per dag stilstaat, waarom dan geen car sharing overwegen?

In de autoluwe steden van de toekomst -of waarom geen autovrije steden?- zou fietsen veiliger zijn dan nu het geval is en worden we minder blootgesteld aan verontreinigde lucht. Het klinkt allemaal utopisch, maar het kan. Dat bewijzen Freiburg in Duitsland en Curibita in Brazilië, twee steden waar duurzame mobiliteit het leven aangenamer maakt. Als je bedenkt dat ook onze gezondheid er op vooruit zal gaan, wat houdt ons dan tegen?

Minder voedselkilometers op ons bord
Ook eetgewoonten hebben een enorme impact op het leefmilieu. Voedsel is verantwoordelijk voor maar liefst 20% van onze ecologische voetafdruk en 30% van de broeikasgasemissies. Hoewel de volksgezondheid en het leefmilieu eronder leiden, geniet de vleesindustrie royale overheidssteun. Bijgevolg eten we meer vlees dan goed voor ons is: 96 kg per jaar per Belg. Wereldwijd staat 70% van al de landbouwoppervlakte in dienst van de veestapel.

Ook de voedselkilometers op ons bord moeten omlaag. Geen appelen meer uit Nieuw-Zeeland. De ideale weg naar duurzame voeding is terug naar de kleinschalige landbouw, seizoensgebonden, biologisch en veel dichter bij huis.

Van de vier besproken domeinen heeft toerisme de kleinste ecologische impact. Binnen de sector moet vooral de luchtvaart aan banden gelegd worden. Vandaag is 3,5% van de broeikasgasuitstoot afkomstig van vliegen en als de huidige trend zich verder zet, zal dit aandeel stijgen tot 15% in 2050. In tegenstelling tot mobiliteit en voeding hangt de transitie naar duurzaam toerisme vooral af van culturele factoren en niet zozeer van beleid.

Uiteindelijk zullen we minder vaak, minder ver en trager moeten reizen. Zeker als je bedenkt dat een tiendaagse vakantie op de Seychellen neerkomt op een ecologische voetafdruk van 1,8 hectare, dat is evenveel als ons eerlijke aarde aandeel voor een jaar. De vraag blijft wie zonder morren zijn vliegreis naar een verre exotische bestemming zomaar zal inruilen voor een fietsvakantie in Nederland?

Actief wonen in de toekomst
Wonen, bouwen en verbouwen zijn goed voor 30% van onze ecologische voetafdruk, stoten een kwart uit van de broeikasgassen in de wereld en verbruiken 40% van onze energie. Dat is heel veel. Deze sector moet dringen en grondig veranderen, want de verkeerde woonkeuzes vandaag hebben op lange termijn negatieve gevolgen. Huizen worden immers niet gebouwd voor een aantal jaar, maar voor decennia.

Dat we beter moeten isoleren en dat de huizen van de toekomst zuiniger met energie moeten omspringen spreekt voor zich, maar ook het woonvolume per persoon zou moeten dalen. Uiteindelijk zullen we evolueren naar actieve woningen die energie produceren en niet consumeren. De rol van de overheid is cruciaal. In de toekomst zullen premies en subsidies voor groene bouwkeuzes veel beter hun weg moeten vinden naar de consument.

Een planeet met grenzen
Terra Reversa is een buitengewoon interessant boek dat overheden, consumenten en mensen uit het bedrijfsleven aan het denken zal zetten over uitdagingen die we niet kunnen ontvluchten. We hebben maar een planeet en die is begrenst. Binnen die grenzen moeten we een rechtvaardige en duurzame wereld uitwerken voor onze generatie en de generaties die komen.

Website: www.petertomjones.be

Leo Broers