Subtiele veranderingen in de uitlatingen van conservatieve en hervormingsgezinde Iraniërs wijzen op een verzachting van politieke klimaat in het land. Hardliners in de regering van president Mahmoud Ahmadinejad beschuldigen de leiders van de Groene Beweging nog altijd van “opruiing”, maar aan beide zijden van het politieke spectrum wordt er nu ook opgeroepen tot kalmte en zijn gematigder standpunten te horen. Er is ook toenemend kritiek op de “extremisten” in beide kampen.

Ruimte voor kritiek
De tegenstanders van het regime krijgen weer wat ruimte. De afgelopen twee weken werden er in verscheidene televisiedebatten kanttekeningen geplaatst bij het beleid van Ahmadinejad en de harde aanpak van de oppositie sinds de verkiezingen van juni. Die kritiek kwam zowel van hervormingsgezinde politici als uit conservatieve hoek. Ali Mottahari, een prominente behoudgezinde criticus, stelde sommige hardliners en ook de president zelfs verantwoordelijk voor de aanhoudende politieke strubbelingen in Iran.

Het Iraanse gerecht is intussen opgetreden tegen twee publicaties van hardliners die op hun cover de tweespalt tussen hooggeplaatste aanhangers van opperste leider Ali Khamenei en machtige Iraniërs rond voormalig president Akbar Hashemi Rafsanjani in de verf zetten. De publicatie van de twee tijdschriften werd stopgezet en er kwamen aanhoudingsbevelen tegen de uitgevers.Maandag werd ook de voormalige directeur van het Iraanse nieuwsagentschap IRNA, nu een naaste medewerker van Ahmadinejad, schuldig bevonden aan laster tegenover parlementsvoorzitter Ali Larijani en Hashemi Rafsanjani. Met name Rafsanjani heeft herhaaldelijk zijn ongenoegen laten blijken over de repressie van de oppositie na de verkiezingen.

Geen aftocht
Aan de kant van de oppositie kwam de belangrijkste boodschap van Mir Hossein Mussavi, de sterkste tegenstander van Ahmadinejad bij de voorbije verkiezingen. In een geschreven mededeling op nieuwjaarsdag leek hij uiteindelijke vrede te nemen met het resultaat van de omstreden stembusgang. Hij deed ook een aantal voorstellen die het land moeten toelaten weer aan te knopen met de normaliteit.

Maandag erkende ook Mehdi Karrubi, de op een na sterkste presidentskandidaat van de oppositie, Ahmadinejad in een toespraak als regeringsleider. Volgens de zoon van Karrubi was dat “geen aftocht”, maar wel een poging om het land te bevrijden uit de impasse die het politieke leven in het land verlamt. Tegelijk kan het een poging zijn om de president nog duidelijker verantwoordelijk te stellen voor de harde aanpak van politieke tegenstanders die Iran volgens waarnemers naar een afgrond dringt.

Nog meer tegenwind
Ahmadinejad kan nog meer tegenwind krijgen als het parlement zijn tegelijk forse en heel vage begroting voor 2010-2011 begint te bespreken. Ook de conservatieve sterkhouders van de regering voelen zich ongemakkelijk bij die budgettaire plannen.

De oppositie lijkt het spel voorzichtiger te spelen om de bal in het kamp van de opperste leider Khamenei te leggen. Samen met andere conservatieven moet die nu conclusies trekken uit de chaos van de voorbije zeven maanden en de economische, politieke en diplomatieke schade die het gehakketak heeft aangericht.

Dat is des te dringender voor Khamenei omdat de ontevredenheid zich meer en meer tegen hem richt. Als opperste leider is het zijn taak het land in rustiger vaarwater te leiden, en dat is tot hiertoe niet gelukt. De extreme standpunten van zijn radicale aanhangers en de hardliners achter Ahmadinejad hebben zijn legitimiteit zelfs ondergraven.

Verdeelde conservatieven
Maar Khamenei wordt gehinderd door de verdeeldheid in het conservatieve kamp, tussen aanhangers die inzien dat er een compromis moet worden gevonden maar blijven aarzelen om concrete stappen te zetten, en de radicalen die denken dat de onvrede nog altijd met geweld kan worden bezworen en niet terugdeinzen voor een verdere polarisatie.

De oppositie hoopt dat Khamenei uiteindelijk zal inzien dat er van die polarisatie een groter gevaar uitgaat voor de verdere ontwikkeling van Iran dan van de oppositie, en dat hij zijn extremistische aanhangers aan banden legt. Maar Khamenei zal waarschijnlijk pas in actie komen hij ook van steeds meer  conservatieven te horen krijgt dat er bij het voortduren van de huidige impasse helemaal geen winnaars zullen zijn in Iran.

Binnen twee weken kan duidelijk worden of het politieke klimaat echt aan het veranderen is in Iran. (IPS)