Schrijver en stand-up comedian Wes Nisker ziet de boeddhistische leer als inspiratiebron. ‘Echt geweldige humor brengt ons samen. Dat is ook de humor die met het boeddhisme samengaat: we lachen met elkaar om ons gezamenlijke dilemma.’

Door Annemarie Opmeer, hoofdredacteur van Milieudefensie Magazine en beoefenaar van verschillende vormen van meditatie.

Als er iemand grappen kan maken over de dharma is het wel Wes ‘Scoop’ Nisker. Als schrijver, radiopresentator en stand-up comedian is ’ie gewend aan publiek. Daarnaast is hij meditatieleraar binnen het Spirit Rock Meditation Center en oprichter en redacteur van Inquiring Mind, een halfjaarlijks boeddhistisch magazine. Al die rollen lopen onherkenbaar door elkaar heen. Hij doet stand-up comedy over de dharma en schrijft boeken waarin de Boeddha net zo veel aan het woord komt als Charlie Chaplin en Jack Kerouac.

Misschien wel zijn bekendste boek heet The Essential Crazy Wisdom, vol met clowns, tricksters, narren en dwazen, die wijzer blijken dan we denken. ‘Ik denk graag van mezelf dat ik een dwaas ben’, schrijft Nisker. ‘Zodra ik mijn wezenlijke dwaze natuur omarm, hoef ik niet meer te doen alsof ik een wijs, compassievol mens ben. Dan kan ik gewoon mezelf zijn.’ Nisker is dus dé persoon om te vragen of er nog wat te lachen valt in het boeddhisme.

Het boeddhisme lijkt op het eerste gezicht niet echt over te lopen van de humor. Hoe zit dat?
‘Je ziet maar weinig humor in welke religie dan ook. In de Joodse cultuur, waar ik in opgegroeid ben, worden zat grappen gemaakt, maar niet over het geloof. Jehova vertelt nooit een grap of lacht nooit. Je hoort Jezus ook geen goeie one-liners vertellen. De Boeddha is de enige religieuze figuur die wordt afgebeeld met een glimlach.’

Ik denk dat veel mensen het boeddhisme als negatief en serieus opvatten vanwege de eerste nobele waarheid. Ik zelf denk dat de Boeddha gewoon realistisch was. En hij vond een manier om het wat lichter te maken, om het lijden te kunnen doorstaan. We moeten het niet persoonlijk nemen. Dat is wel de kern van de zaak, hahaha! Goeie humor laat je lachen om andere mensen, maar écht geweldige humor in de wereld brengt ons samen. Dat is ook de humor die met het boeddhisme samengaat: we lachen met elkaar om ons gezamenlijke dilemma.’

Is er genoeg ‘dwaze wijsheid’ te vinden in het boeddhisme?
‘De dwaze wijsheid-traditie bestaat natuurlijk in het Tibetaanse boeddhisme en ik denk dat het ook wel wat in de theravadatraditie voorkomt, vooral onder de Thaise woudmonniken. In de zen-traditie zit veel humor. De koans, de verhaaltjes zonder antwoord. Je zou het misschien niet direct comedy noemen, maar het grenst eraan. Bijvoorbeeld: een discipel vraagt een zen-meester “Wat gebeurt er als we dood gaan?” De zen-meester antwoordt “Weet ik veel!”. De discipel is verbaasd en zegt “Maar u bent toch een zen-meester?” En de meester antwoordt “Ja, maar ik ben geen dooie zen-meester.”

En wij in het Westen voegen er tegenwoordig meer humor aan toe! Ik denk dat ons bestaan zich goed leent voor wrange humor. We blijven maar verhaaltjes verzinnen om dingen te verklaren en we leven met de illusie van controle. Maar door de eeuwen heen roepen tricksters: “Je hebt geen idee wat er gaande is, geef toe!” Om een goede boeddhist te zijn moet je vast tot op zekere hoogte geloven dat je kunt beïnvloeden waar je naartoe gaat, maar ik vind dat heel moeilijk.’

Wat hebben we aan de wijsheid van tricksters en clowns?
‘Clowns laten de menselijke comedy zien en laten ons lachen om ons gezamenlijke lot. En de trickster is ook interessant. In de tradities van de Amerikaanse Indianen, bijvoorbeeld, verpest de trickster de strak georganiseerde ceremonie. Gekke figuren stormen binnen en doen allerlei obscene dingen. Ze tonen wie we eigenlijk zijn onder deze dunne laag van beschaafdheid. We zijn dieren, we zijn wild. En dat hoort dus in de ceremonie, dat deze gasten de ceremonie komen verpesten! Dat vind je niet in het Jodendom of Christendom of de Islam. De westerse religies uit de woestijntradities zijn zo serieus!’

Hebben we dan niets aan de verhaaltjes die we onszelf vertellen?
‘De westerse mystieke tradities hebben mensen een boel troost geboden. Dat je gered zult worden en naar de hemel gaat. Dat zijn fijne verhalen, en als je in ze kunt geloven, heb je geluk. Zoals iemand ooit zei: de twijfelaar is wijs, maar de gelovige is gelukkig. Ik wenste soms dat ik erin kon geloven. Of zelfs in sommige boeddhistische verhalen! Oude verhalen hebben ons goed gediend, maar dit is een overgangsperiode. Dat is misschien waarom er zoveel religieuze extremisten rondlopen, die proberen vast te houden aan oude verhalen. Misschien hebben we nieuwe nodig. De meeste mensen geloven in wetenschap, in het verhaal van evolutie. Wat als we daar onze leidende mythologie van maken, er een spirituele boodschap in vinden? Wat betekent het, dat we niet speciaal zijn, dat we deel zijn van al het leven? Humor zal hopelijk een rol in die transitie spelen… Wat praten we eigenlijk serieus over humor, zeg!’

Humor kan toch best radicaal zijn, net als meditatie?
‘Ja, ik denk zeker dat het radicaal is om te mediteren! Het proces van ingrijpen in je mentale leven, met observatie, mindfulness, is nieuw in het repertoire van mensen of welke levende wezens dan ook. Het is een evolutionaire sprong. Dat is waarom het zo moeilijk is. Je zou denken dat we in staat zouden moeten zijn om te zitten en continu mindful te zijn als we een beetje oefenen! Maar we werken met een brein en een zenuwstelsel dat ontworpen is door miljoenen jaren evolutie. Meditatie is gloednieuw. Dus: glimlach terwijl je je evolutionaire zelf zich ziet ontvouwen. Denk: luister, ik ben niet mijn schuld. Ik heb dit brein geërfd. En nu stap ik er eventjes buiten.’

Worden dingen grappiger van het boeddhisme? De Dalai Lama is in staat te lachen terwijl hij praat over de Tibetaanse situatie.
‘Dat is deels iemands temperament, iemands persoonlijkheid. Maar het heeft ook te maken met volledig aanwezig zijn met de absurditeit van dingen. Je kunt lachen om vreselijke dingen als je een breed perspectief hebt en ziet dat iedereen zijn of haar karma uitleeft. En dan kun je gewoon niet erg van streek raken. Zodra je jezelf dat toestaat, dan blijf je van streek. Voor mij is humor een manier van mezelf beschermen tegen te veel voelen, een manier van afstand bewaren. Humor houdt mensen betrokken. Het is een manier van loslaten, maar het kan ook een soort vervreemding zijn. Dan kun je cynisch worden. Het is een delicate balans tussen dat en geamuseerde compassie.’

Oefeningen van Wes Nisker

Vier 1 april!
Vier je dwaasheid op 1 april groepsgewijs met het Homer Simpson voorhoofd-pets ritueel: spreid je hand, met de palm naar je toe. Nu, als je dacht dat meditatie alle problemen op zou lossen, sla je handpalm tegen je voorhoofd en roep ‘Doh!’ Dat je ooit alles voor elkaar gaat krijgen: ‘Doh!’ Enzovoort! Zie het niet als nederlaag, maar als bevrijding. Voel je de vrijheid?

Wie is daar?
Oefen je dwaze realisme: kijk in de spiegel. Glimlach! Doe eens je ernstige blik. Je verleidelijke blik. Je ‘oprecht geïnteresseerde’ blik. Lach om al je vermommingen en maskers. Kijk vervolgens daaronder, naar de primaat, die op twee benen wil lopen en er ook nog cool uit wil zien. En daaronder, naar de omtrek van je schedel, die tevoorschijn zal komen als de wind je gezicht wegblaast. Wie is daar?

WEBSITES
www.wesnisker.com
www.inquiringmind.com
www.youtube.com/user/wesnisker: drie korte video’s uit zijn monoloog Crazy Wisdom!

AUDIO
www.buddhistgeeks.com – driedelige podcast
www.audiodharma.org – 2 lezingen
www.dharmaseed.org – 16 lezingen

BOEKEN
Wes ‘Scoop’ Nisker, The Essential Crazy Wisdom, Ten Speed Press, 1990
Wes ‘Scoop’ Nisker, Crazy Wisdom Saves the World Again!, Stone Bridge Press, 2008
Wes ‘Scoop’ Nisker, The Big Bang, the Buddha and the Babyboom, Harper Publishers, 2003
Wes ‘Scoop’ Nisker, Buddha’s Nature, Bantam Books, 1998
Wes ‘Scoop’ Nisker, If you don’t like the news… go out and make some of your own, 
Ten Speed Press, 1994

Bron: Bodhitv