In het noordoosten van Peru heeft de plaatselijke bevolking de redding van het Amazonewoud zelf in handen genomen. Ten behoefte van actief bosbeheer, kregen ze tot dusver al meer dan 200.000 hectare bos in concessie en nemen er initiatieven om fauna, flora en waterbronnen te beschermen en ontbossing tegen te gaan.

Het noordoostelijke departement San Martin is een van de drie meest ontboste gebieden van het Peruaanse Amazonegebied. De laatste vijftig jaar werd er 1,6 miljoen hectare bos gekapt, het equivalent van ongeveer 30 procent van het grondgebied van het departement, zeggen milieuorganisaties.

Met de hulp van sociale organisaties diende de plaatselijke bevolking de voorbije jaren aanvragen in bij de overheid om bosgebieden in concessie te krijgen. Een dergelijke concessie is mogelijk op basis van de boswet van 2001.
Tot dusver sleepten ze vier concessies in de wacht, goed voor een oppervlakte van 267.133 hectare. Vijf aanvragen zitten nog in de pijplijn.

“We leven in een regio waar de ontbossing ons nu de factuur presenteert, via de afnemende beschikbaarheid van levensbelangrijke goederen en diensten die de natuur levert, vooral water”, zegt biologe Karina Pinasco van de Asociación Amazónicos por la Amazonía (AMPA, Vereniging van Amazonebewoners voor het Amazonegebied).
Verscheidene steden in het gebied hebben slechts twee uur water per dag. De situatie is nog verergerd door de migratie van mensen die uit de Andes komen, door olie- en mijnprojecten en door de klimaatwijziging, zegt Pinasco. “De klimaatwisselingen worden steeds extremer”, de droogte-, regen- en koudeperiodes worden steeds intenser.

De bevolking van San Martin besloot “niet alles aan de overheid over te laten” en het heft in eigen handen te nemen, aldus de biologe.

Unesco
In Peru hebben de nationale en regionale bosautoriteiten ondertussen 26 concessies voor natuurbehoud toegekend, goed voor bijna 800.000 hectare. De concessies duren veertig jaar en zijn hernieuwbaar.

De concessies garanderen “de juridische zekerheid van het grondgebied van de gemeenschappen en voorkomen dat op dezelfde plaats andere rechten worden toegekend, wat conflicten helpt te voorkomen”, zegt Pinasco.

De vier concessies in San Martin beschermen strategische zones die bijdragen tot het duurzaam beheer van het Nationaal Park van de Abiseo-rivier, in 1990 door de Unesco erkend als Nationaal en Cultureel Patrimonium van de Mensheid. De grootste concessie is die van Alto Huayabamba, met zones tussen 1800 tot 4670 meter hoogte, en met 112 lagunes. In het gebied leeft onder meer de zeldzame geelstaartwolaap (Oreonax flavicauda).
“Het bekken van de Huayabamba-rivier is cruciaal voor San Martin en het Amazonegebied. Zijn bossen regelen het water en slaan belangrijke hoeveelheden CO2 en andere broeikasgassen op”, zegt Pinasco.
De AMPA kreeg de concessie in 2006. In december vorig jaar publiceerde het Peruaanse staatsblad een regionale verordening die menselijke activiteit zoals mijnbouw en oliewinning in het Huayabamba-bekken sterk beperkt.

Mijlpaal in de Cordillera Escalera
De laatste vijf jaar was alleen de staat verantwoordelijk voor natuurbehoud, zegt Pedro Solano van de Peruaanse Vereniging voor Milieurecht (SPDA). “Deze modaliteit die het beheer aan georganiseerde inwoners overlaat is een interessante visie die hen de kans geeft het voortouw te nemen in het beheer van het grondgebied.”

Momenteel hebben 5 van de 25 regionale regeringen de bevoegdheid om bosconcessies toe te kennen. De regering van San Martin was de eerste om van dat recht gebruiken te maken en opteerde voor beheerprojecten zonder houtwinning.

“San Martin telt het grootste aantal gemeentelijke en regionale initiatieven voor natuurbehoud omdat de overheden begrepen hebben dat ze daarop moeten inzetten”, zegt Solano.

De overheden en inwoners van San Martin namen twee jaar geleden het voortouw in een juridisch gevecht dat een mijlpaal betekende. Het Grondwettelijk Hof stond toen de bescherming van de Cordillera Escalera toe, een gebied waar al toestemming was gegeven om olie te winnen. “Het is het enige vonnis van de staat waarin men het leven voorrang geeft op de privé-investering”, zegt Pinasco.

In de Cordillera Escalera ontspringen de bekkens van de Cumbaza, Caynarachi en Shanusi. Meer dan 300.000 mensen hangen van het water uit die bekkens af. (IPS)

Milagros Salazar