Sinds de deelstaatverkiezingen van vorige week telt India vier vrouwelijke ministers-presidenten. Dat is een verrassend resultaat in een patriarchale samenleving. Vrouwen kunnen in de regionale politiek hun mannetje staan, maar op federaal niveau zijn ze minder goed vertegenwoordigd

In de deelstaat Tamil Nadu kwam Jayaraman Jayalalithaa als winnares uit de bus. In West-Bengalen gaat die eer naar Mamata Banerjee. “Haar verkiezing is opvallend omdat ze in haar lange politieke carrière nooit de steun van een mannelijk familielid of collega nodig had”, reageert Ranjana Kumari, hoofd van de lobby Women’s Power Connect. Op voorhand leek het onmogelijk om de communisten van het Links Front, die West-Bengalen de voorbije 34 jaar hebben bestuurd, te verslaan.

“Banerjee’s overwinning is een boodschap voor vrouwen dat volharding deuren kan openen in de Indiase politiek”, stelt Kumari.

Ondanks klinkende overwinningen in de deelstaten, wil het minder goed lukken in het Indiase parlement. Er bestaat al sinds 1996 een wetsvoorstel om 33 procent van de zetels voor te behouden aan vrouwelijke politici. In maart 2010 stemde het Hogerhuis hiermee in. Maar in het Lagerhuis bestaat er geen consensus over quota voor vrouwen. De mannelijke politici weigeren ongeveer 180 van de 545 zitjes afstaan.

Sonia Gandhi
“Mannelijke parlementsleden hebben er in de voorbije twee decennia alles aan gedaan om de wettelijke quota voor vrouwen in het Lagerhuis tegen te houden”, zegt Annie Raja, secretaris-generaal van de Nationale Federatie van Indiase Vrouwen, die banden heeft met de Communistische Partij. “Mannen moeten dringend vrouwen als gelijken beschouwen.”

Het aandeel van vrouwen in het Hogerhuis bedraagt 9 procent, en minder dan 11 procent in het Lagerhuis. India staat op nummer 99 in de lijst van landen waar het vrouwen in het parlement het best vertegenwoordigd zijn.

“We putten hoop uit het feit dat vele landen – waaronder buurlanden als Pakistan, Afghanistan, Nepal en Bangladesh – het idee aanvaarden om parlementszetels voor te behouden aan vrouwen”, verklaart Raja.

De machtigste politica in India, Sonia Gandhi, heeft veel te danken aan het feit dat ze getrouwd is met iemand uit de machtige dynastie van Nehru-Gandhi. Haar schoonmoeder Indira en echtgenoot Rajiv waren beiden eerste minister. Toch heeft Gandhi op eigen kracht de regerende Congrespartij nieuw leven ingeblazen.

Ook de Indiase president, Pratibha Patel, is een vrouw, net als de voorzitter van het Lagerhuis, Meira Kumar.

Mayawati en Jayalalithaa
Maar het is vooral in de deelstaten dat vrouwelijke politici laten zien wat ze waard zijn. Aan het hoofd van de grootste deelstaat, Uttar Pradesh, staat Mayawati. Met een informele coalitie bestuurt ze een gebied waar 200 miljoen mensen leven. Toen Mayawati de knepen van het vak eenmaal kende, had ze weinig moeite met de leiders van kasten en religieuze groepen. Ze smeedde succesvolle coalities die haar sinds 1995 met korte onderbrekingen aan de macht houden.

Jayalalithaa is een andere vrouw zich handig door het mijnenveld van het Indiase kastensysteem weet te bewegen. Voor de derde keer wordt ze nu minister-president van Tamil Nadu. Hoewel ze tot de brahmaanse kaste behoort, een van de hoogste op de ladder, werd Jayalalithaa herhaaldelijk verkozen in een staat waar het beleid sterk antibrahmaans is.

Ze dankt haar intrede in de politiek aan de overleden Ramachandran, de vorige minister-president en haar tegenspeler in 25 films. Jayalalithaa gebruikte haar charisma als filmster om machtige mannelijke tegenstanders de loef af te steken.

Samen hebben vrouwelijke ministers-presidenten nu het lot van 368 miljoen Indiërs in handen: in de deelstaten Uttar Pradesh (200 miljoen), West-Bengalen (80,2 miljoen), Tamil Nadu (72,14 miljoen) en Delhi (16,5 miljoen), ofwel bijna een derde van de totale Indiase bevolking van 1,2 miljard.

Ranjit Devraj