De Chinese overheid verliest steeds meer terrein in cyberspace. Een snel groeiend legioen van ”microbloggers” ondermijnt de inspanningen van Beijing om informatie op het internet te manipuleren of te censureren. Dat werd vooral duidelijk na het Whenzou-incident, waarbij de Chinese regering tot pijnlijke concessies gedwongen werd.

China heeft meer dan een half miljard internetgebruikers en meer dan de helft van hen is actief op microblogs. Deze blogs, ”weibos” in het Chinees, werken op dezelfde manier as Twitter en Facebook, twee diensten die in China verboden zijn. Gebruikers kunnen berichten posten en andere gebruikers kunnen hierop reageren. Die berichten hebben de laatste tijd steeds vaker een politieke inhoud.

Ook overheidsorganen en staatsbedrijven hebben microblogs. Maar het grootste deel van de gebruikers bestaat uit Chinese burgers die op zoek zijn naar een forum waar ze in alle vrijheid informatie kunnen uitwisselen, ook over gevoelige kwesties. ”Steeds meer mensen geven hun ongezouten mening over welzijn, rechtvaardigheid en corruptie”, zegt Jiang Shenghong, onderzoeker aan de academie voor sociale wetenschappen in Tianjin, ”op weibos kunnen mensen snel en ongecensureerd informatie verspreiden.”

Ook de regering zelf is erg actief op weibos. Een klein leger van webcommentatoren verspreidt boodschappen van de regering op fora. Deze webcommentatoren zijn anoniem en verkondigen enkel politiek correcte informatie. Volgens verschillende berichten in de Chinese media zijn deze commentatoren vaak studenten op zoek naar een bijverdienste of jongeren die zich graag willen aansluiten bij de communistische partij. Maar ook ambtenaren of gepensioneerden doen het. Zij zien het als deel van hun plicht tegenover het vaderland.

Treinongeval in Whenzou

Microblogs hebben steeds meer invloed op het beleid van de communistische regering. Op de blogs wordt vaak gediscussiëerd over landonteigening, afbraak van huizen en corruptie in regeringskringen. Maar pas na het treinongeval van Whenzou werd duidelijk werd hoe machtig microblogs of weibos zijn.

Op 23 juli 2011 botsten twee hogesnelheidstreinen tegen elkaar nabij de stad Whenzou. Het ongeval en de reactie van de regering ontketenden een storm van protest. Op beelden die via microblogs verspreid werden was te zien hoe de wrakstukken begraven werden voordat een onderzoek kon plaatsvinden. Binnen de vijf dagen werden 26 miljoen berichten gepost over de tragedie. De meeste bloggers zetten vraagtekens bij de reactie van de Chinese regering. In sommige berichten was zelfs de vraag te lezen of de regering mensenlevens opofferde in ruil voor economische groei.

Aanvankelijk berichtte de staatsmedia vooral over reddingsverhalen. Pas later werd geschreven over de woede van de bevolking. Deze week nog heeft de regering aan alle media verboden om nieuws te brengen dat niet afkomstig is van Xinhua, het persagentschap van de regering. Sommige dagbladen hebben dit verbod naast zich neergelegd.

De strijd om het vrij verkeer van informatie heeft de bloggers niet afgeschrikt. Na het Whenzou-incident kwam er een zodanige stroom van berichten op gang dat de censoren niets konden ondernemen. De berichten werden te snel verspreid om goed gemonitord te kunnen worden.

Overheid tot toegevingen gedwongen

Ondertussen hebben de microbloggers al enkele overwinningen behaald. Ambtenaren werden onder luid protest gedwongen een richtlijn in te trekken die advocaten verbood om slachtoffers te vertegenwoordigen zonder goedkeuring van de regering. En nadat microbloggers de regering massaal beschuldigd hadden van een doofpotoperatie, werd het treinwrak weer opgegraven voor onderzoek.

Volgens Hu Yong, hoogleraar Journalistiek en Communicatie aan de Universiteit van Beijing, zijn microblogs een ideaal instrument om de gewone burgers in staat te stellen te communiceren met de regering. ”Het is een heel goede ontwikkeling in China”, zegt Yong, ”want er zijn anders bijzonder weinig mogelijkheden om te praten met regeringsambtenaren. Via weibos kunnen mensen de regering bekritiseren en informatie verspreiden op het moment dat iets gebeurt. Dat alles zal de regering tot actie dwingen.”

Gordon Ross