Vanaf het begin van de protesten in Marokko op 20 februari van dit jaar, staan vrouwen in de frontlinie. Veel woordvoerders van de protestbeweging zijn vrouw. Waarnemers en activisten hopen op een nieuwe fase in de vrouwenemancipatie in Marokko.

Rabah Nouami, een van de leiders van de protestbeweging in Casablanca, vindt het een eer dat zoveel woordvoerders van de beweging vrouw zijn. “Het zijn meestal vrouwen met een culturele of academische achtergrond”, zegt ze.

In 2004 werd in Marokko een nieuwe gezinswet aangenomen die vrouwen het recht gaf te scheiden en te trouwen zonder toestemming van hun vader. Ook werd het recht op alimentatie vastgelegd. Maar vrouwen hebben bij erfenissen nog steeds niet dezelfde rechten als mannen.

Cultuur

Ondanks de nieuwe wet hebben vrouwen in Marokko ook nog steeds op grote schaal te maken met geweld en discriminatie. Het probleem zit dan ook niet zozeer in de wet, maar in de gebrekkige implementatie ervan, zegt Fatima Bouhraka, auteur op het gebied van vrouwenkwesties. De weerstand tegen vrouwenrechten is volgens haar cultureel bepaald. “In de Marokkaanse cultuur is de man de baas en de vrouw moet de man altijd gehoorzamen.” Armoede en gebrek aan kennis over rechten en plichten, versterken die cultuur.

Dat betekent niet dat er niets ondernomen wordt om vrouwen bewust te maken van hun rechten, zegt Abderrahim Messoudi. Hij organiseert workshops over vrouwenrechten aan universiteiten. Deels ligt het probleem bij de minimale deelname van vrouwen zelf aan dergelijke activiteiten, zegt hij.

De onverschilligheid van vrouwen ten opzichte van de activiteiten van maatschappelijke organisaties wordt veroorzaakt door het idee dat hun activiteiten eenzijdig zijn, zeggen onafhankelijke vrouwenactivisten. “Een echt maatschappelijk middenveld is er niet. Iedereen probeert de vrouwenzaak voor zijn eigen karretje te spannen”, zegt Ferradi, een plaatselijke activist.

Analfabetisme

Niet iedereen is het daarmee eens. “Maatschappelijke organisaties hebben in een paar jaar tijd bereikt wat politiek partijen in tientallen jaren niet is gelukt”, zegt Bouhraka. Maar het is volgens haar noodzakelijk dat dergelijke organisaties los van de politiek functioneren. “Hoe onafhankelijker een organisatie is, hoe meer vertrouwen er is in die organisatie.”

In Marokko bestaat al lange tijd ontevredenheid over de politieke partijen. Slechts 37 procent van het electoraat kwam opdagen bij de laatste algemene verkiezingen in september 2007.

Momenteel zijn minstens 30 van de 326 zetels in het parlement gereserveerd voor vrouwen. Dat is niet genoeg, zeggen Marokkanaans activisten. “Het parlement en de regering blijven op die manier vooral mannelijk”, zegt Bouhraka.

Volgens een studie uit 2010 van de Hoge Planningscommissie, een overheidsorgaan, is slechts 25 procent van de werkende bevolking vrouw. Vrouwen zijn ook vaker dan mannen analfabeet. Meer dan 50 procent van de Marokkaanse vrouwen kan niet lezen en schrijven.

Geweld, economische en sociale discriminatie hebben vrouwen de straat op gedreven om te protesteren onder de vlag van de Arabische lente. “We willen vrijheid, gelijkheid en menswaardigheid”, zegt Ferradi. “We vragen voor mannen en vrouwen hetzelfde”, voegt Nouami daaraan toe.

Abderrahim El Ouali