De snelgroeiende, droogteresistente boom met extreem voedzame bladeren wordt in Zuid-Afrika al gebruikt om ondervoeding tegen te gaan. De bladeren van de ‘wonderboom’ kunnen in sommige gevallen net zo goed werken als internationale voedselhulp, zeggen deskundigen.

In het dorp Tooseng in Limpopo, een van de armste provincies van Zuid-Afrika, maakt een plantage van 15 hectare met ‘wonderbomen’ al een verschil. De bladeren van de Moringa oleifera (de botanische naam voor de boom), staan bekend als ‘supervoedsel’. Volgens wetenschappers bevatten ze de calcium van vier glazen melk, de vitamine C van zeven sinasappels, kalium van drie bananen, drie keer de hoeveelheid ijzer uit spinazie, vier keer de hoeveelheid vitamine A uit een wortel en twee keer de hoeveelheid eiwit uit melk.

Mavis Mathabatha, een voormalige onderwijzeres uit Tooseng, heeft de afgelopen drie jaar hard gewerkt om de plantage te laten groeien. “Ik wil hier in de omgeving iets bijdragen, maar ook in de provincie en landelijk”, zegt ze.

In 2009 haalde ze de oogst binnen van de eerste bomen die ze geplant had, en begon ze met het drogen en malen van de bladeren. De vermalen bladeren werden vervolgens over het eten gestrooid van ongeveer vierhonderd kinderen van het plaatselijke opvangcentrum Sedikong sa Lerato. Het centrum verstrekt maaltijden aan kinderen uit arme gezinnen.

Betere weerstand
“De resultaten waren bijna direct zichtbaar”, zegt Elizabeth Serogole, manager van het centrum. “De gezondheid van de kinderen verbeterde snel.” Veel kinderen vertoonden tekenen van ondervoeding, zegt ze, zoals open zweren op de huid. Die verdwenen toen de kinderen regelmatig van de bladeren begonnen te eten.

De moringa-bladeren verbeteren ook de weerstand van de kinderen, zodat ze minder vatbaar worden voor ziekten, zegt Serogole. “En veel kinderen kunnen zich nu beter concentreren op school.” Alles wat daarvoor nodig was, was een theelepel bladpoeder per dag.

Samson Tesfay, postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit van KwaZulu-Natal, bevestigt dat moringa verschillende positieve gezondheidseffecten heeft. “De plant is uniek in de zin dat elk deel ervan gebruikt kan worden. Hij heeft medicinale eigenschappen, maar kan ook gebruikt worden als voeding of voor praktische doeleinden.

De bladeren helpen bij de genezing van huidinfecties, verlagen hoge bloeddruk en bloedsuiker, verminderen zwelling, genezen maagzweren en werken kalmerend op het zenuwstelsel, zegt Tesfay. De boom, die oorspronkelijk uit Noord-India komt, wordt al eeuwenlang gebruikt in de Ayurvedische geneeskunst.

Waterzuivering
Het zaad van de plant kan volgens Tesfay gebruikt worden om water te zuiveren op plaatsen waar geen schoon drinkwater is. “De zaden zijn in staat 98 procent van de onzuiverheden  en microben te verwijderen uit water.”

De slanke boom heeft weinig water nodig en groeit snel. In een jaar tijd kan hij drie meter hoog worden. Zelfs in Tooseng, een droge regio die in de afgelopen jaren geregeld te maken had met gebrek aan neerslag, groeit de boom gestaag.

Moringa is volgens voedselexperts breed inzetbaar om honger te bestrijden, omdat de boom kan groeien in alle subtropische regio’s in de wereld waar sprake is van droogte en ondervoeding. Het gaat dan om de meeste delen van Afrika, Centraal en Latijns-Amerika, het Midden-Oosten en Zuidoost-Azië.

Export
Sinds 2009 heeft Mathabatha haar plantage beetje bij beetje uitgebreid. Ze vroeg daarvoor een financiële bijdrage aan bij het regiokantoor van Southern Africa Trust. Momenteel is ze eigenaar van 13.000 moringabomen.

De 52-jarige Mathabatha heeft inmiddels ook meer dan 6000 moringa-kiemplanten verspreid onder arme gezinnen in de omgeving van Tooseng en geeft hen voorlichting over het gebruik van de bladeren. Het bladpoeder dat ze produceert op haar eigen bedrijf, wordt niet alleen in Zuid-Afrika gebruikt. Ze exporteert het ook naar Botswana, Swaziland en Lesotho. “Ik hoop in de komende jaren nog verder te groeien”, zegt ze. “Er is veel vraag naar mijn product.”

Kristin Palitza