Om de snelle afkalving van de mangrovebossen in Azië tegen te gaan, wordt het beheer ervan steeds vaker overgedragen aan lokale gemeenschappen. De bossen spelen een belangrijke rol in de strijd tegen klimaatverandering en een stijgende zeespiegel.

Het Filipijnse eilandje Ang Pulo, in de Zuid-Chinese Zee, is niet groter dan 7,5 hectare. Het is bedekt met mangroves, zoutbestendige bomen en struiken met dikke wortels. Lucena Duncan (46) gaat er vaak heen in haar bamboebootje, nadat ze voor haar geiten heeft gezorgd. Ze is tegenwoordig natuurbeschermer en gids, samen met haar buren.

“Vroeger wist ik alleen dat het een bron was van brandhout en eten – slakken”, zegt ze. “Maar door een training heb ik geleerd dat het een rijkere plaats is als we ze beschermen.”

Lokaal beheer
Er heeft een grote verandering plaatsgevonden sinds 2009, niet alleen in de Filipijnen. Door heel Zuidoost-Azië hebben organisaties de lokale gemeenschap ontdekt als voetsoldaten in de strijd om het behoud van de mangrovebossen. Er is nog zo’n 63.000 km2 van over.

“In heel Azië worden gemeenschappen die dichtbij de bossen leven steeds meer ingeschakeld om ze te beheren en beschermen”, zegt Simmathiri Appanah, van de VN Voedsel- en Landbouworganisatie FAO, in Bangkok. Dorpen, scholen en zelfs bedrijven worden erbij betrokken. De nieuwe formule is ook economisch gunstig voor de bevolking, vaak worden ze zelfs mede-eigenaars van de grond. “Het is beter dan het eerdere beleid waarin vooral de nationale regeringen dominant waren, en de plaatselijke bevolking werd genegeerd.”

Zo zorgen middelbare scholieren in Indonesië voor natuurgebieden aan de kust, bij school. Het land herbergt 62 procent van alle mangrovebossen die de ASEAN-regio rijk is. Onder de naam Groene Gemeenschap planten ze mangroves, samen met een aantal partners.

In Malesië zijn mangrovekwekerijen opgezet, met steun van een bank. Dit heeft geresulteerd in een alternatieve bron van inkomsten voor de gemeenschappen. In Singapore krijgen kinderen les over de waarde van mangroves.

Flora en fauna
“Een derde van alle mangrovebossen, koraalriffen en zeegrasgebieden liggen in het ASEAN-gebied”, zegt Rodrigo Fuentes, directeur van het ASEAN-Centrum voor Biodiversiteit. “Deze ecosystemen hebben de hoogste concentratie mariene flora en fauna ter wereld.”

Dat levert niet alleen kansen op voor miljoenen mensen om inkomsten te genereren. Mangrovebossen hebben ook een waarde niet in geld is uit te drukken. Ze vormen een belangrijke buffer om stormen en vloed op te vangen, en beschermen het land tegen de zeespiegelstijging. Daarnaast kunnen de bossen veel koolstof uit de atmosfeer opnemen, het is een enorme “carbon sink”, aldus wetenschappers.

Deze waarde wordt helaas nog niet overal erkend, geeft Simorangkir toe. Het areaal loopt nog steeds terug met 1500 vierkante kilometer per jaar, 600 vierkante kilometer in Zuidoost-Azië. Het wordt gekapt voor brandhout, houtsnippers en planken, en om plaats te maken voor garnalenkwekerijen. “Slechts 1 procent wereldwijd wordt beschermd”, aldus Simorangkir.

Daarom leidt Duman studenten en weekendtoeristen rond in Ang Pulo, om te laten zien waar de gekapte mangroves zich weer aan het herstellen zijn. “Er zijn weer meer krabben en garnalen en meer dan twintig vogelsoorten”, zegt ze. “Deze mangroves zijn onze toekomst.”

Marwaan Macan-Markar