Van 10 t/m 25 september gaan veertig onderzoekers van de Maleisische natuurbeschermingsorganisatie Sabah Parks en Naturalis Biodiversity Center op expeditie naar Borneo. Op de top van de Kinabalu-berg op Borneo leven duizenden soorten planten en dieren die nergens anders ter wereld voorkomen. Hoe deze soorten daar zijn ontstaan, is een raadsel dat de onderzoekers hopen op te lossen.

Kennis over de evolutie van dit rijke gebied is belangrijk voor de bescherming van de biodiversiteit, niet alleen op Borneo maar ook op soortgelijke plekken elders ter wereld.

Broedplaats of bewaarplaats van evolutie?
Is de Kinabalu-berg een broedplaats of een bewaarplaats van evolutie? Zijn de soorten bovenop de berg overblijfselen van dieren en planten die vroeger overal op de laaglanden en in de valleien leefden? Of ontstaan op de top juist steeds nieuwe soorten die zich aanpassen aan het koudere klimaat daar? Deze vraag wil de groep biologen gaan beantwoorden voor een groot aantal uiteenlopende organismen: van slakken, schimmels en vleesetende planten tot springspinnen, steeloogvliegjes en reptielen.

De onderzoekers beginnen op de top van de Kinabalu-berg. Daar gaan ze op zoek naar dieren, planten en schimmels die alleen maar hier voorkomen en nergens anders ter wereld. Daarna reizen ze af naar de lager gelegen berghellingen van de Crocker range, waar ze verwachten verwante soorten te vinden. De kans dat ze tot nu toe onbekende soorten tegenkomen is groot.
Eenmaal terug in Leiden wordt het DNA van de verzamelde organismen onderzocht. Daaruit rolt voor elke groep organismen het antwoord of de unieke soorten van de bergtop vroeger of later zijn ontstaan dan hun verwanten lager in het land. Halverwege 2013 mondt al het werk uit in een gezamenlijke wetenschappelijke publicatie.

“Het is voor het eerst dat zo’n uitgebreide expeditie naar Borneo gaat om de evolutie van dit soortenrijke gebied te onderzoeken,” aldus expeditieleider Menno Schilthuizen. “We treden hiermee in de voetsporen van Alfred Russel Wallace, die op Borneo een eerste verkennende versie van een evolutietheorie formuleerde.”

Internationale samenwerking
Schilthuizen kijkt uit naar de samenwerking met de Maleisische onderzoekers. “We zijn vereerd dat we op de Kinabalu-berg mogen komen werken, al jaren een zorgvuldig beschermd natuurgebied. De collega’s van Sabah Parks hebben veel kennis van de lokale soorten, hun leefomgeving en de geschiedenis van het gebied. Naturalis heeft expertise in taxonomie en een modern geoutilleerd DNA-laboratorium. Samen kunnen we een goed inzicht krijgen in de geschiedenis van de evolutie op Borneo. Dit is niet alleen belangrijk voor de bescherming en de toekomst van dit unieke natuurgebied. Het kan ook als voorbeeld dienen voor andere soortgelijke gebieden in de wereld.”

Weblog
De voorbereidingen, de expeditie zelf, het DNA-werk en de aanloop naar de publicatie zijn op de voet te volgen via het weblog op www.naturalis.nl. Tijdens de expeditie verschijnt het blog ook op de site van National Geographic en de blog van Scientific American.