Wanneer we onze culturele waarden op een fundamenteel niveau veranderen kunnen we samenlevingen creëren die samenwerken richting een verhoogd welzijn, in plaats van te concurreren voor meer welvaart.

Het is nu algemeen erkend dat om het wereldwijde ecosysteem te behouden, we afstand moeten nemen van de hoge consumptieve leefstijl en we nieuwe manieren moeten vinden om onze wereld waarde te geven. Een interessante uitkomst van recent onderzoek is dat dit ons tegelijk ook gelukkiger maakt en meer voldoening geeft. En misschien wel de belangrijkste conclusie is dat door het richten op leefstijlkeuzes die zowel welzijn en duurzaamheid verbeteren, we een aantrekkelijke weg kunnen vinden richting een nieuw ecologisch tijdperk.

1. Lokaal leven

The foolish man seeks happiness in the distance; the wise grows it under his feet.
– James Oppenheim

Onze levensdriehoek bestaat uit de afstand tussen thuis, werk, en waar we de boodschappen doen. Als die driehoek ook scholen en centra voor gezondheid en kunst bevatten, krijgen we bloeiende lokale gemeenschappen. Lokalisatie heeft voordelen voor het milieu door een afname van het aantal reizen en vereiste transport om onze levens te onderhouden, wat leidt tot het gebruik van minder middelen en minder vervuiling.

Door dagelijks minder tijd te besteden aan reizen hebben mensen meer tijd voor hun families en vrijetijdsbesteding, wat op zijn beurt het geluk weer verhoogt. Andere voordelen zijn een heropleving van actieve gemeenschappen, een toegenomen intimiteit van mensen met de natuurlijke omgeving en toegenomen veiligheid. Alleen al het lokale voedsel kan een enorme bijdrage leveren aan het welzijn van onze gemeenschappen door de verloren verbinding tussen mens en producent te herstellen. Verser, voedzamer voedsel wordt beschikbaar en de lokale economie behaalt voordelen met kleine winkels, slagers, zuivelwinkels en bakkerijen die heropend worden om de gemeenschap te dienen.

2. Meer levendige, gezonde gemeenschappen

Happiness is having a large, loving, caring, close-knit family in another city.
– George Burns

De levens van de mensen zijn steeds meer afgescheiden en de gemeenschappen zijn afgebrokkeld. Volgens de New Economics Foundation (NEF) is dit een significante reden voor de afname van welzijn sinds de jaren ’50. Het meer lokaal leven, werken en winkelen vergroot het regelmatig contact met mensen in de gemeenschap. Dit is fundamenteel voor het vergroten van welzijn, omdat menselijke relaties steeds weer de belangrijkste factor in menselijk geluk worden bevonden.

De lokale gemeenschap is mogelijk ook het beste front om de milieu-uitdagingen aan te pakken. Buren kunnen samen komen om voedsel te verbouwen, gereedschap en andere bezittingen te ruilen en te delen, en om ideeën te bedenken en uit te wisselen. Door op deze manier samen te werken staan we sterker, vergroten we het welzijn en de sociale cohesie.

3. Menselijk aangedreven vervoer

When I see an adult on a bicycle, I do not despair for the future of the human race.
– H.G. Wells

Lopen, fietsen, skaten of steppen in plaats van vervoer met de auto kunnen tweeledige gezondheidsvoordelen opleveren door de fysieke activiteit te leveren die we nodig hebben en de negatieve effecten van gemotoriseerd vervoer te verminderen.

Actief transport is nu belangrijker dan ooit tevoren, nu obesitas het belangrijkste gezondheidsprobleem in de westerse samenleving is. De meeste volwassenen in hebben overgewicht, een op de vijf is obese, en obese mensen hebben een grotere kans op depressie. Studies die gepubliceerd zijn door The Medical Journal of Australia laten zien dat mensen die regelmatig fietsen een groter gevoel van eigenwaarde hebben en mentaal beter functioneren dan inactieve mensen.

De voordelen van menselijk aangedreven vervoer voor de samenleving, en vooral voor steden, zijn er in overvloed. Alleen al de enorme toename in beschikbare ruimte door het verwijderen van auto’s uit steden, biedt grote mogelijkheden om stedelijke gebieden opnieuw in te richten, naast de logische voordelen van een afname in vervuiling, verstopping en doden in het verkeer. Waar eerst drie rijstroken waren, kunnen nu stadsboerderijen, sportfaciliteiten, skateparken en bomen voor in de plaats komen.

4. Verbinding met de natuur

If you want to be happy for an hour, get drunk; If you want to be happy for three days, get married; If you want to be happy forever, make a garden.
– Chinese Spreekwoord

De Biophilia hypothese van Edward O Wilson stelt dat mensen een aangeboren affiniteit hebben voor de natuurlijke wereld en een biologische behoefte hebben om zich te concentreren op het leven en levensprocessen. Voor veel commentatoren zoals de auteurs Jonathon Porritt en Rory Spowers is de scheiding van de menselijke samenleving van de natuur de onderliggende oorzaak van zowel de milieucrisis als de afname van welzijn die geassocieerd wordt met moderne samenleving.

Onderzoek stelt dat individuen die het verlies van biodiversiteit erg vinden, een psychologische verbinding hebben met andere levende organismen, en ze een psychologisch voordeel hebben door deze verbinding. Milieubewuste mensen hebben een waardering voor hun plek binnen de grote natuurlijke regeling en hebben de neiging om nabijheid te voelen met andere levende dingen en wilde gebieden. Dit kan een bron van inspiratie en verrijking zijn gedurende het hele leven.

Paradoxaal genoeg, heeft ons verlangen om in natuur te zijn de potentie om verwoestend te zijn voor het milieu, het omkeren van de verstedelijking van het moderne tijdperk zou onze ecologische voetafdruk significant vergroten. Een oplossing is om meer natuur naar onze leefomgeving te brengen. Eeuwenlang hebben mensen tuinen en parken aangelegd om met de natuur in contact te komen. Het letterlijk en figuurlijk vergroenen van steden kan worden verwezenlijkt door het aanleggen van parken, tuinen met wilde dieren, bomen, daktuinen, levende daken en stedelijke boerderijen (met het dubbele voordeel van de afname van voedselkilometers.

5. Keuzes snoeien

Can anything be so elegant as to have few wants, and to serve them one’s self?
– Ralph Waldo Emerson

Het wordt aangenomen dat het succes van de uitbreiding van de wereldeconomie af te meten is aan het enorm toegenomen scala aan keuzes die we hebben op het gebied van wat we eten, dragen, kopen en vakanties. Echter, deze proliferatie van keuze is in feiten een gemengde zegen. Keuze hebben is goed, maar te veel keuze verlamt ons en maakt de mens angstig en onzeker.

Hoe weten we of we de juiste keuze hebben gemaakt? Maken onze vrienden en collega’s betere keuzes? Wat is het juiste om te doen? Deze zaken beïnvloeden mensen op verschillende manieren, afhankelijk van wat ze proberen te kiezen. Voor jonge mensen kunnen het carrières zijn; voor de onzekere mensen, een beeld; voor de gezondheidsbewuste mensen, eten, en voor de extrinsiek gemotiveerde mensen is het het eindeloze streven naar status en de laatste mode. Deze eindeloze keuzes kunnen ons teveel worden.

Daarentegen, wordt het maken van keuzes voor mensen die gekozen hebben voor de grote milieu uitdagingen een stuk gemakkelijker, omdat er een stuk minder keuzes gemaakt kunnen worden. Voor goed eten kiezen ze voor lokaal en seizoensgebonden, voor werk en geld kiezen ze voor ethisch. Ze zijn minder onzeker over of ze wel de juiste keuze hebben gemaakt, omdat hun keuzes binnen een brede context van waarden vallen, wat ze motiveert om op een bepaalde manier te leven.

Rijke mensen met overmatige keuze wijzen de milieubewuste mensen die tweedehands kleren dragen, en gaan fietsen om hun vrienden te zien, mogelijk af. Onderzoek gepubliceerd door de New Economics Foundation en een reeks van andere instellingen en bladen heeft echter laten zien dat, wanneer in de basisbehoeften is voorzien, er geen correlatie bestaat tussen welvaart en geluk. Ondertussen komt ‘affluenza’ (een sociaal overdraagbare conditie van overbelasting, schuld, angst en verspilling afkomstig van het streven naar meer) steeds vaker voor.

6. Minder materialistisch

Money can’t buy you happiness but it does bring you a more pleasant form of misery.
– Spike Milligan

Milieubewuste mensen neigen minder geïnteresseerd te zijn in materialistische dingen, wat leidt tot een tendens om minder te consumeren en minder middelen te gebruiken. De voordelen voor het milieu zijn duidelijk, maar het verleggen van de focus naar minder materialistische dingen maakt mensen eveneens gelukkiger.

Zodra we alles hebben wat we nodig hebben om te overleven (voedsel, water, onderdak, etc.), hebben extra materialistische dingen steeds minder impact op ons welzijn. De auteur Robert Lane drukt het als volgt uit: “Hoe rijker de samenleving en haar individuen worden, hoe minder de doelen die ze geluk brengt gekocht kunnen worden.” Bijvoorbeeld, een Amerikaanse studie ondervond dat mensen gelukkiger waren na het besteden van geld aan ervaringen dan aan fysieke dingen.

Tim Kasser laat in zijn boek ‘The High Price of Materialism’ zien hoe een materialistische oriëntatie richting de wereld bijdraagt aan een laag zelfbeeld, depressie, anti sociaal gedrag en zelfs een vergroot risico op hoofd-, rug-, spier-, en keelpijn. Tim Jackson demonstreert in het New Economics Foundation’s rapport, Chasing Progress (pdf), dat de zoektocht naar oneindige economische groei tot onaanvaardbare risico’s voor het milieu leidt, en een gebrek aan de garantie van sociale vooruitgang biedt.

Een verantwoordelijke overheid zou de focus kunnen verleggen van het meedogenloos stijgen van het BBP (gebaseerd op consumptie) naar het aanmoedigen van burgers richting activiteiten en een manier van leven die het welzijn verbeteren, zoals bijvoorbeeld het Bruto Nationaal Geluk (BNG) wat in Bhutan gehanteerd wordt. Socialiseren, sport, creatieve kunst, muziek, koken, tuinieren, wandelen zijn allemaal populaire activiteiten met een minimale ecologische voetafdruk.

7. Plezierige bezigheden

We act as though comfort and luxury were the chief requirements in life, when all we need to make us really happy is something to be enthusiastic about.
– Charles Kingsley

Materialistische waarden leiden tot extrinsieke motivatie – dingen doen in verwachting van de externe beloning (bijvoorbeeld geld of status). De gedachte dat dingen buiten onszelf ons gelukkig zullen maken, dwingt ons om deel te nemen aan bezigheden die de psychologische behoeften niet vervullen. We werken bijvoorbeeld lange dagen om te sparen voor nieuwe bezittingen. Als we gewend raken aan ons nieuwe bezit, maakt het ons niet gelukkig en raken we ervan overtuigd dat we een nieuwe nodig hebben.

Daarentegen, bevrijdt het ons wanneer we ons afkeren van het streven naar rijkdom en bezittingen, om te werken voor meer diepgaande redenen en motivaties, of om meer tijd en ruimte te hebben voor creativiteit en interessante en plezierige activiteiten. De activiteiten in het leven die we kiezen, zijn onder andere: werk, sport, hobby’s, maatschappelijke activiteiten en inter-persoonlijke relaties. Tijd maken voor deze bezigheden in plaats van het streven naar beloningen of om fouten en falen te proberen te voorkomen, is een recept voor geluk.

8. Persoonlijke ontwikkeling

Abraham Maslow kwam in 1943 met zijn zeer invloedrijke theorie van een hiërarchie van behoeften, stellende dat als mensen in hun basisbehoeften hebben voorzien, ze achtereenvolgens zoeken naar het voorzien van hogere behoeften. De laagste niveaus worden bezet door de fysiologische behoeften en de hogere niveaus door psychologische behoeften. Terwijl onze basisbehoeften moeten worden voldaan, geven onze ‘groeibehoeften’ continu ons gedrag vorm. Persoonlijke groei creëert een opwaartse beweging door de hiërarchie en om een hoge kwaliteit van leven te ervaren, dienen mensen hun behoeften te bevredigen.

Maslow schrijft het volgende over zelfrealiserende mensen: Ze omarmen de feiten en realiteiten van de wereld (inclusief zichzelf); ze zijn creatief; ze zijn geïnteresseerd in het oplossen van problemen – vaak die van anderen – en dit is vaak een belangrijk aandachtspunt in hun leven; ze voelen verbondenheid met anderen en waarderen het leven over het algemeen; en ze hebben een moraalsysteem dat volledig geïnternaliseerd is en onafhankelijk is van externe autoriteit.

Van deze algemene beschrijvingen zouden we kunnen afleiden dat mensen die betrokken zijn en actief zijn in milieu zaken, meer kans hebben om de top van de piramide te bereiken. Ze hebben zich op een manier ontwikkeld waardoor ze nu hun aandacht en creatieve energie richten op de overweldigende uitdaging die de biosfeer presenteert voor onze soort. Deze mensen hebben intrinsieke motivatie, die pathologisch, over-consumptief gedrag vermijden. Met andere woorden, actie ondernemen voor anderen en voor de planeet is een manier om betekenis toe te voegen aan het leven en om meer voldaan te voelen.

9. Sociale actualisatie

If you want others to be happy, practice compassion. If you want to be happy, practice compassion.
– Dalai Lama

Welzijn is van cruciaal belang voor de samenleving. Gelukkige mensen zijn socialer, gul, creatief, actief, tolerant, gezond, altruïstisch, economisch productief en leven lang. Daarom, als sociale vooruitgang een streven is, moet de eerste stap het verbeteren van het individuele welzijn zijn.

De hedendaagse geavanceerde kapitalistische samenleving laat een afnemend welzijn en kwaliteit van het milieu zien. Daarom wordt klimaatverandering beschreven als een kans; om te overleven moeten we alles veranderen, beginnend met de waarden die ten grondslag liggen aan onze samenlevingen.

De milieuproblemen kunnen worden overwonnen, maar alleen door globale samenwerking en een diepgaande verandering van waarden, waarbij wereldwijde problemen belangrijker zijn dan landelijke of individuele problemen. Mondiale duurzaamheid zal vereisen dat alle basisbehoeften van de mens moeten worden vervuld en dat er een sociaal ontwerp komt dat het gemakkelijker maakt voor een kritieke mensenmassa om de behoeftehiërarchie van Maslow op te klimmen.

In de zoektocht naar het ontwikkelen van duurzame samenlevingen, kunnen we, zonder het te weten, een nieuw tijdperk van vrede op Aarde verwelkomen in harmonie met de natuur, waarin de overgrote meerderheid van de mensheid in staat is tot zelfactualisatie en het vinden van vervulling en zingeving. De bloeiende bevolking, bevrijd van de constante behoefte om te concurreren in de markt, kan nieuwe horizonten ontdekken die niet eerder voor mogelijk werden gehouden.

10. Transcendentie

Transpersoonlijke psychologie en diepe ecologie delen de gedachte met Oosterse spirituele tradities dat het bewustzijn van het zelf uitgebreid kan worden om zich te identificeren met de mensheid in zijn geheel en andere aspecten van de wereld buiten het lichaam. Daarmee overstijgen we voorwaarden van scheiding en isolatie, die de bron zijn van veel ellende en angst. Als we de inherente eenheid van al het leven herkennen, volgen gevoelens van verbondenheid, eenheid en vrede.

Er zijn talloze voordelen van dit transcedente bewustzijn van zelf, zowel voor het individu als de omgeving. De Noorse filosoof Arne Naess, grondlegger van de diepe ecologie, zegt: “zorg stroomt uit zichzelf wanneer het ‘zelf’ verbreed en verdiept wordt, zodat de bescherming van vrije natuur wordt ervaren als de bescherming van onszelf.”

Huidige doorbraken in de natuurkunde, in de leer van ’s werelds grootste mystici, en milieubewustzijn leiden tot dezelfde conclusies. Zoals structuren ondersteund worden door een toestroom van materie en energie die begint bij de zon en gekanaliseerd wordt, door planten, door voedselketens naar ons, is iedere scheiding in tijd of ruimte tussen ons en de natuur een projectie van de geest, en niet een wetenschappelijke observatie.

Het idee dat mensen aparte entiteiten zijn in een mechanistisch universum is de bron van dit soort moderne vervreemding en ellende, terwijl persoonlijk welzijn en zorg voor het milieu worden vergroot door het erkennen van de positie van de mensheid als een integraal deel van de natuur en de inderdaad evaluerende kosmos. De vonk van bewustzijn in ons is een onderdeel van iets dat veel groter is dan we hadden gedacht. We zijn niet gedwongen om te concurreren in levens die vervelend, bruut en kort zijn. Het is aan ons om de toekomst samen te co-creëren. Door dit te realiseren, kunnen we verschuiven van een verlangen om te bezitten en te beheren naar een verlangen om lief te hebben en te voeden.

Door onze culturele waarden fundamenteel te veranderen, kunnen we gemeenschappen creëren die samenwerken voor een verhoogd welzijn, in plaats van te concurreren voor meer welvaart, en hiermee geavanceerde nieuwe samenlevingen ontwikkelen die milieubewust en gelukkig zijn, en waarin onze prestaties enkel worden beperkt door onze verbeelding.