Idle No More heeft de grootste opstand van de inheemse bevolking in de recente geschiedenis georganiseerd. Wat heeft het aangewakkerd, en wat zijn de ontwikkelingen?

Na weken van protesten, flashmobs, brieven, bijeenkomsten en duizenden tweets is de Canadese Minister President Stephen Harper eindelijk overstag gegaan. Hij stemde toe met het ontmoeten van een vrouw die al 24 dagen lang verzoekschriften indiende en momenteel enkel op visbouillon leeft, kamperend in een tipi in het midden van de ijskoude winter: de hongerstaakster en Chief van de Attawapiskat First Nation, Theresa Spence.

Nee, dit is niet een gebruikelijke parlementaire procedure. De hongerstaking was een laatste, wanhopige poging om de aandacht van de overheid te krijgen, wiens relatie met de inheemse bevolking op z’n best ambivalent te noemen is, en op z’n slecht genocidaal, en om de overheid te dwingen hun groeiende problemen aan te pakken. De mobilisatie rondom Chief Spence is uitgegroeid tot bredere ideeën over kolonialisme en de collectieve relatie met het land. De beweging heeft zich geschaard achter één naam, één oplossing: Idle No More.

De Idle No More beweging ontstond als antwoord op wat organisatoren de meest recente aanslag op inheemse rechten in Canada noemen: Wetsvoorstel C-45, wat op 14 december werd aangenomen. Wetsvoorstel C-45 maakt aanpassingen aan de Indian Act, heft milieubescherming op, en zwakt de verdragen af die met de inheemse bevolking zijn gemaakt bij de oprichting van Canada.

Op 4 december, toen vertegenwoordigers van First Nations naar het Lagerhuis kwamen om hun zorg over het wetsvoorstel te uiten, werden ze niet binnen gelaten. Een week later, nadat een ontmoeting met Harper meerdere malen werd geweigerd, begon Chief Spencer haar hongerstaking. Sindsdien is de beweging gegroeid en vertegenwoordigt het nu honderd jaar van grief jegens de Canadese overheid, die door Sectie 35 van de Constitution Act verplicht wordt om met de inheemse bevolking te overleggen, voordat er wetten worden gemaakt die hen aangaan. Inheemse leiders beschuldigen het Kabinet Harper van het “doorduwen” van wetgeving zonder debat of overleg.

Nog erger is het onderdeel van het voorstel betreffende het “verzwakken van milieueffectbeoordeling en het opheffen van bescherming van meren en rivieren”, zegt Eriel Deranger, Communicatiecoördinator van Athabasca Chipewyan First Nation (ACFN), dat direct stroomafwaarts ligt van giftige teerzandmijnen. Ze heeft het belang van het beschermen van de waterwegen tegen industriële vervuilers met eigen ogen kunnen zien. “De rechten van de inheemse bevolking” zegt ze, “zijn intrinsiek verbonden met het milieu.” Ze voegt toe dat het opheffen van dergelijke beschermingen de weg vrij maakt voor de winning van grondstoffen, wat Canada dichter bij het zelfgestelde doel brengt om een wereldwijde energie supermacht te worden. Dit is niet enkel een kwestie met de inheemse bevolking, zegt Deranger; dit is iets wat iedereen raakt.

En zo begint de grootste inheemse massamobilisatie in de recente geschiedenis. De inheemse bevolking en haar bondgenoten uit heel Noord Amerika zijn bij elkaar gekomen om hun steun voor inheemse rechten op een vreedzame manier te uiten: ze hebben bijeenkomsten, onderwijssessies en blokkades van snelwegen en spoorwegen georganiseerd, evenals flashmobs in winkelcentra.

Met Twitter en Facebook als belangrijkste organisatiehulpmiddelen, is #idlenomore uitgegroeid tot de heersende meme in de inheemse rechtenbeweging. Naast evenementen in Canada heeft een bliksemsnelle media tour in de VS solidariteitsacties geïnspireerd in heel Noord Amerika, Europa, Nieuw-Zeeland, en het Midden Oosten. De mainstream media en het kabinet Harper hebben er kennis van genomen.

Woede over verwoesting van het milieu in Canada bereikt kookpunt
Maar waarom nu? Het antwoord, zegt Deranger, is dat mensen er klaar voor zijn. Idle No More ontstond op een moment van toenemende bewustwording op het gebied van ecologische rechtvaardigheid, frustratie over een gebrek aan bestuurlijk overleg, en wijdverspreide weerstand tegen de winning van grondstoffen op inheems landgebied – zoals de teerzanden in het Alberta van Deranger en de diamantmijnen in Chief Spence’s Ontario. Het komt na jaren van ‘grassroots’ organisatie rondom inheemse rechten – wat, uiteindelijk, fundamentele mensenrechten zijn.

Bezoek vrijwel elk reservaat in Canada en je zult hoogstwaarschijnlijk sociale indicatoren van ontwikkelingslanden vinden in een ontwikkeld land: hoge detentiepercentages, slechte huisvesting en sanitaire voorzieningen, een lage levensverwachting – deels door abnormaal veel zelfmoorden – een gebrek aan werkgelegenheid en opleidingsmogelijkheden, en drugs- en alcoholmisbruik. Dit, na meer dan een eeuw van kolonisatie door een overheid die haar eigen identiteit als koloniale macht weigert te erkennen. Ondertussen zijn inheemse jongeren het snelst groeiende deel van de Canadese populatie, aldus Aboriginal Affairs. Is het dan verwonderlijk dat ze het opnemen tegen repressieve wetgeving en dat ze sociale media gebruiken om zich te organiseren?

Voor Canadezen – en mogelijk alle Noord Amerikanen – is dit het uur van de waarheid. Zoals de hongerstaking van Chief Spence het probleem met Harper afdwong, dwingt Idle No More ons allemaal om ons met de lelijkheid van onze gezamelijke koloniale geschiedenis te confronteren, en om ons er bewust van te zijn dat kolonisatie vandaag de dag nog steeds doorgaat.

Het houdt een spiegel voor aan onze samenleving, waarbij vraagtekens worden gezet bij de geschiedenis die we allemaal geleerd krijgen en dienen te geloven. Het vraagt: Op basis van welke waarden werd ons land gesticht? En, omdat uit dat verhaal ook identiteit wordt gecreëerd: Wie zijn we nu echt? En wie willen we zijn?

Kristin Moe, schrijver en activiste die verslag uitbrengt vanuit het hart van de teerzanden in Alberta, Canada. Haar werk richt zich op de inzet van inheemse volkeren om hun geboorteland en levens te beschermen.