De Zuidelijke landen zijn op de goede weg om de levenskwaliteit van hun inwoners te verbeteren, blijkt uit de eindconclusie van het Human Development Report 2013 van het VN-Ontwikkelingsprogramma (UNDP). Ondanks de progressie van de afgelopen decennia is er wel nog steeds heel wat werk aan de winkel, niet alleen op het Zuidelijk halfrond, maar ook in de Noordelijke landen.

Het rapport (pdf) vermeldt vier grote werkpunten, die aangeven op welke vlakken er nog ingrijpende veranderingen nodig zijn om vooruitgang te kunnen blijven maken. De eerste prioriteit die door de auteurs van het rapport naar voor wordt geschoven is het teweegbrengen van meer gelijkheid in de wereld. Het gaat dan over gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen, maar ook tussen verschillende bevolkingsgroepen. De aanhoudende en soms zelfs groeiende ongelijkheid in de wereld zouden een rem zijn op de menselijke ontwikkeling.

Onderwijs van vitaal belang
Een van de belangrijkste instrumenten om tot gelijkheid te komen is onderwijs. ‘Educatie stuwt het zelfvertrouwen van mensen de hoogte in en maakt het voor mensen makkelijker om betere jobs te vinden. Onderwijs zorgt er ook voor dat mensen zich in het publieke debat mengen. Bovendien sporen die mensen de overheid aan om voor gezondheidszorg, sociale zekerheid en andere rechten te zorgen’, aldus het rapport. Onderwijs zou ook een positieve invloed hebben op de gezondheids- en sterftecijfers. Een ander opvallend gegeven is dat de educatie van een moeder belangrijker is voor de overleving van haar kind dan het huishoudelijk inkomen of rijkdom.

Bevolkingsinspraak moet omhoog
Er moet volgens de auteurs ook meer bevolkingsinspraak in het beleid van vele landen komen. ‘Uitgebreide mogelijkheden inzake politieke participatie, gepaard met een grotere betrouwbaarheid van de overheid, kunnen de menselijke ontwikkeling steunen. Zelfs in democratieën hebben arme mensen en arme bevolkingsgroepen vaak een beperkte toegang tot informatie en participatie’, schrijven de auteurs.

‘Regeringen die niet voldoen aan de noden van de bevolking op dit vlak, brengen zichzelf in de problemen. De Arabische lente is daar een goed voorbeeld van.’ Ook in Westerse landen zoals Spanje, Frankrijk en Griekenland protesteren burgers tegen de overheid wegens de opgelegde besparingsmaatregelen.

Andere bronnen van onrust in de wereld zijn de rijzende voedselprijzen, de milieuvervuiling, de werkloosheid en lage lonen. De meest actieve protesteerders zijn vaak jonge mensen. Het internet en de sociale media spelen dan ook een grote rol in de protesten, meldt het rapport.

Milieuvervuiling blijft hindernis
Actie tegen de milieuvervuiling is en blijft een prioriteit volgens de organisatie. ‘Ontwikkelde landen zullen hun ecologische voetafdruk moeten verminderen, terwijl ontwikkelingslanden hun Human Development-ranking zullen moeten opkrikken zonder hun ecologische voetafdruk te laten toenemen’, schrijven de auteurs.

Het aantal natuurrampen neemt volgens het rapport ook toe, zowel in frequentie als in intensiteit. ‘De milieuproblematiek is vandaag een van de grootste belemmeringen op de menselijke ontwikkeling in de wereld. Ondanks veelbelovende initiatieven van landen over de hele wereld, bestaat er nog steeds een grote kloof tussen de bescheiden maatregelen die de regeringen beloven en diegene die zouden moeten genomen worden’, concludeert het rapport.

Dalende beroepsbevolking in rijke landen
Ook de demografische veranderingen stellen de wereldleiders voor belangrijke uitdagingen. Van 1970 tot 2011 groeide de wereldbevolking van 3,6 miljard naar 7 miljard mensen. Sommige armere landen profiteren van die trend, want de beroepsbevolking neemt er toe. In rijkere regio’s kampen landen dan weer met de vergrijzing van hun bevolking en een lange schoolgaande jeugd, terwijl de bevolking die uit werken gaat afneemt.

Landen met een dalende beroepsbevolking kunnen daar op verschillende manieren op inspelen. ‘Regeringen kunnen de werkloosheid aanpakken, de arbeidsproductiviteit verhogen en een grotere arbeidsparticipatie aanmoedigen, zeker bij vrouwen en oudere werknemers’, meldt het rapport. Onder andere het aantrekken van internationale migranten wordt ook als een van de oplossingen genoemd.

Rijzende Zuiden
Verder blijkt uit het rapport dat landen in het Zuiden zich snel blijven ontwikkelen. Door de impasse bij de Wereldhandelsorganisatie hebben vele landen bilaterale verdragen gesloten met elkaar. Toch is er volgens de auteurs van het rapport een grote en sterke globale organisatie nodig die de wereldhandel in goede banen leidt. De oprichting van handelsblokken moedigt vrije handel tussen de lidstaten aan, maar creëert ook handelsbelemmeringen ten opzichte van andere landen. Dat zorgt uiteindelijk voor een daling van de globale welvaart. De meeste landen zijn het erover eens dat een sterk multilateraal orgaan een goede oplossing zou zijn, maar ze willen ook hun nationale soevereiniteit behouden, besluiten de auteurs.

Bijna de helft van de geldzendingen naar thuislanden in het Zuiden komen intussen van migranten die werken in andere ontwikkelingslanden. ‘Door de blijvende stijging van internationale migratie is er nood aan meer regels om de rechten van migranten wereldwijd te beschermen’, meldt het rapport.

Zuiden heeft weinig inspraak
De Zuidelijke landen hebben nog volgens het rapport te weinig inspraak in de grootste internationale instellingen. Landen als Brazilië, India en China kloppen al langer aan de deur van deze organisaties. De auteurs concluderen dat bijvoorbeeld de samenstelling van de VN-Veiligheidsraad volledig achterhaald is. ‘De Veiligheidsraad neemt beslissingen over globale vrede en veiligheid met permanente leden die de geopolitieke structuur van 1945 weergeven.’ Deze beantwoorden inmiddels niet meer aan de huidige geopolitieke verhoudingen in de wereld. ‘Het Zuiden moet echter ook meer verantwoordelijkheid nemen op het wereldtoneel. Daarvoor moeten hun instellingen transparanter en betrouwbaarder worden’, aldus het rapport.

Door de economische recessie kijken veel landen uit het Noorden nu naar enkele Zuidelijke wereldspelers om de economische groei van de wereld voort te zetten. ‘Het Zuiden heeft nog steeds het Noorden nodig. Maar het Noorden heeft ook meer en meer het Zuiden nodig’, concludeert het rapport.

Thomas Verburgt