De Amerikaanse veiligheidsdienst NSA kondigde vorige week een internationaal terreuralarm af. Ook in Nederland heerst verhoogde waakzaamheid. Net nu de NSA zwaar onder vuur ligt. Een week nadat Bradley Manning door de Amerikaanse militaire rechtbank veroordeeld werd voor spionage. Enkele dagen nadat Edward Snowden tijdelijk asiel kreeg in Rusland. Toeval of een georchestreerde mediacampagne?

Manning speelde zo’n zevenhonderdduizend vertrouwelijke documenten door aan WikiLeaks. Vooral de tape ‘Collateral murder’ zorgde voor ophef. Die toont hoe de Amerikaanse air force in de straten van Bagdad het vuur opent op een groepje mannen, waaronder twee Iraakse journalisten van Reuters. Daarna nemen ze het busje dat de slachtoffers wil oppikken onder vuur. De Amerikanen overtreden hier duidelijk de conventie van Genève: dit is een oorlogsmisdaad.

Manning heeft nooit ontkend informant te zijn. Wel weigert hij het etiket “landverrader”. Hij handelde in het belang van de Amerikaanse bevolking, en uit frustratie over de zinloosheid van de asymetrische oorlogsvoering in Irak en Afghanistan. Hij wilde aanzetten tot een diepgaande evaluatie van het anti-terreur beleid van de USA. De meningen over Manning zijn erg verdeeld. Zijn advocaat beschrijft hem als “een naïeve soldaat met goede bedoelingen”.

Belangrijke klokkenluiders met rechtvaardigheidsgevoel
Manning is niet de enige klokkenluider die in de penarie zit. U bent vast ook op de hoogte van het privacyschandaal rond PRISM. Ex-CIA’er Edward Snowden lekte dat de NSA data verzamelt over internetgebruikers wereldwijd, door samenwerking met Facebook, Google, Yahoo, Skype, Apple en Microsoft. Met de tool XKeyscore kunnen NSA-analisten ons surfgedrag volgen op basis van een naam, een telefoonnummer of een IP-adres. Maar de media bericht meer over de persoonlijke status van de klokkenluider -waar is hij?!- dan over de feiten die hij aan het licht bracht.

Julien Assange, de oprichter van WikiLeaks, verblijft ondertussen al een jaar in de Ecuadoriaanse ambassade in Londen. Die weigert hem uit te leveren aan Groot-Brittanië of Zweden, waar hij terecht moet staan in een verkrachtingszaak. Gevreesd wordt dat hij in handen zou vallen van de USA. Ecuadoriaanse minister van Buitenlandse Zaken Ricardo Patino liet weten dat zij “het leven, de persoonlijke integriteit en de vrijheid van meningsuiting van Assange zullen blijven beschermen”.

Aaron Swartz pleegde eerder dit jaar zelfmoord, kort voor zijn proces zou beginnen. De 26-jarige programmeur en activist riskeerde een celstraf van 50 jaar en een boete van 1 miljoen $ wegens inbreuken op de copyright wetgeving. Hij maakte de catalogus van de Library of Congress en een groot aantal wetenschappelijke publicaties van JSTOR openbaar. Hij handelde uit overtuiging dat die informatie vrij toegankelijk moet zijn voor burgers.

Recht op waarheid en vrije meningsuiting
Het is tijd om verschillende afwegingen te maken. Ten eerste het recht op waarheid en vrije meningsuiting. De klokkenluiders leggen de vinger op een open wonde: de USA misbruiken de “war on terror” om oorlogsmisdaden te plegen en burgers te bespieden. De informanten handelden niet uit eigenbelang maar uit rechtvaardigheidsgevoel. Waar ligt de grens tussen loyauteit aan de staat en die aan de medeburger? Wat met persvrijheid en de toekomst van de kritische onderzoeksjournalistiek?

Een tweede aspect is de balans tussen een transparante overheid en privacy voor de burger. Hoeveel vrijheid willen we betalen in de naam van veiligheid?

Een derde overweging is het recht op informatie. De digitale revolutie heeft de manier waarop we data kopiëren en verspreiden enorm vereenvoudigd. Dit beïnvloedt ook de rol van de media: het oude patroon “filter-then-publish” is vervangen door “publish-then-filter”. De vroegere gatekeepers verliezen deels hun autoriteit. Er komt een massa ongefilterd nieuws op ons af. Men kan dit betreuren, maar het is niet anders. Hoog tijd om de wetgeving omtrent intellectueel eigendomsrecht aan te passen aan het digitale tijdperk.

Een vierde dimensie betreft onze “commons” of gemeenschappelijke goederen. We leven in een wereld waarin zowat alles geprivatiseerd en verhandeld kan worden: zaden, schone lucht, ideeën, water, … Aaron Swartz handelde uit de overtuiging dat wetenschap niet achter een betaalmuur thuishoort. Als we onze commons niet beschermen, zal ons cultureel en ecologisch erfgoed in de handen van machtige multinationals belanden.

Maatschappelijk debat
Samengevat: onze internetvrijheden en burgerrechten, ons recht op informatie en waarheid, onze persvrijheid en onze commons staan op het spel. De Piratenpartij wil dit onder de aandacht brengen en een maatschappelijk debat aanmoedigen. De wereld is fundamenteel aan het veranderen: wij zijn de kinderen van de digitale revolutie. Wat voor samenleving willen we in de toekomst? Laten we angst regeren? Dat is de inzet, dat is de vraag die we ons naar aanleiding van de zaken Manning en Snowden moeten stellen.

Sarah Van Lieffering, lid van de Gentse afdeling van de Belgische Piratenpartij.