“Een katalysator voor anderen die grotere dingen gaan doen dan ik”, zo omschrijft Antonie Fountain zichzelf. Hij is directeur van de Nederlandse tak van Stop the Traffik, een organisatie die strijdt tegen mensenhandel en moderne slavernij, onder andere in de cacaobranche. “Het probleem is dat het systeem stuk is”, vertelt Antonie. “Maar het goede nieuws is dat wij ook allemaal deel kunnen zijn van een oplossing”.

Van business naar bezieling
Bijna 10 jaar werkte Antonie Fountain in de Business to Business marketing voordat hij de overstap maakte naar Stop the Traffik. “Ik was daar carrière aan het maken. Maar mijn ziel bloedde daar dood”. Antonie vertelt dat hij altijd wel op zoek was naar zingeving, maar daar merkte hij dat hij steeds minder ging dromen over hoe dingen zouden moeten zijn. Het was in die tijd, 7 jaar geleden, dat zijn vrouw een keer thuiskwam met een reep Tony Chocolonely. Antonie: “Daar stond op 100% slaafvrije chocolade en ik dacht: wat een onzin, natuurlijk is het slaafvrij, dat hebben we 150 jaar geleden afgeschaft.” Toen zijn vrouw hem uitlegde dat het wel het geval was, gebeurde er iets: “Dat kwam zo hard binnen, ik dacht: hier moet ik wat mee doen”. Binnen 3 weken zegde Antonie zijn baan op en zat hij bij Stop the Traffik voor een sollicitatiegesprek.

De hoofdtak van het werk van Antonie is strijden tegen mensenhandel. “Ik houd me bezig met kinderslavernij en kinderarbeid in productieketens, en op dit moment specifiek met slavernij in de cacaoproductie in West-Afrika. De kern daarvan is beleidsbeïnvloeding, dus praten met mensen die heb beleid en de productie bepalen.” Waarom richt Stop the Traffik zich specifiek op de cacaobranche?, vraag ik Antonie. “Cacao is hypermondiaal en tegelijkertijd geconcentreerd. Het zijn vooral 3 producerende landen: Ivoorkust, Ghana en Indonesië – daar is het trouwens puur voor de export, ze consumeren het niet. Daarnaast is de handelsketen is handen van 10 bedrijven. En aan de onderkant van de piramide zijn de cacaoboeren zo arm dat gezinnen hun kinderen verkopen aan mensenhandelaren en dat cacaoboeren kinderen jarenlang dwingen te werken zonder hen te betalen”.

Slecht nieuws en goed nieuws
Wat de belangrijkste oorzaak van mensenhandel in de cacaobranche is, is helder voor Antonie: “Net zoals bij alle andere productieketens, is het probleem dat wij als consumenten niet betalen voor wat we kopen”, antwoordt hij stellig. “Wij zijn in spiraal terecht gekomen van steeds meer voor steeds minder willen krijgen.” Voor Antonie is er niet slechts één boosdoener in dit verhaal: “Uiteindelijk zijn we dit allemaal. Als consumenten, als beleidsbepalers, als mensen die meedoen aan de markt. Het is de samenleving die dat probleem vormt. En het probleem is dat het systeem stuk is.”

Dat is het slechte nieuws, volgens Antonie. Maar het goede nieuws is wij ook allemaal deel kunnen zijn van een oplossing. “Als je kijkt naar de geschiedenis, zie je keer op keer dat systemen veranderd werden,” vertelt hij. “200 jaar geleden is slavernij afgeschaft en tot dat moment zeiden we: maar zo is het nou eenmaal. Je kunt je nu niet meer voorstellen dat je rookt op kantoor, dat is maar 10 jaar geleden.” Welke verandering hebben we nu dan nodig?, vraag ik Antonie. “Ik denk dat de meest belangrijke verandering die we nodig hebben, is dat we ons meetinstrumentarium gaan veranderen. We hebben de menselijke maat uit onze samenleving getrokken, alles gaat om cijfertjes. Al ons beleid is gespitst op geld. En om dat systeem om te kunnen leggen, moeten we stapje voor stapje voor stapje verandering teweeg brengen.”

Kleine stapjes
En de cacaoketen is een goede casus om te leren hoe het systeem te veranderen, geeft Antonie aan. De veranderingen van de afgelopen 7 jaar stemt hem ook positief: “Toen was het echt vechten tegen de bierkaai en vroegen ons af of het ooit ging veranderen. Nu is er veel bereidheid om over de problematiek te praten. Enerzijds omdat bedrijven door hadden dat ze een onhoudbaar business model hadden: cacaoboeren waren zo straatarm dat niemand het meer wilde zijn. Anderzijds hadden we zonder de invloed van FairTrade nooit deze discussie gevoerd.” Ik vraag ook naar concrete resultaten van Stop the Traffik. Antonie: “Door een campagne met FairFood is Verkade als eerste internationale A-merk overgestapt naar eerlijke productie. Daarnaast is Mars de commitment aangegaan om vanaf 2020 alleen nog eerlijke chocolade in te kopen”.

Wat kunnen wij, als simpele burgers, dan doen om te helpen dit systeem te veranderen? Antonie: “Het heeft heel erg te maken met onze consumptiepatronen: Wat en hoe consumeer je? Wanneer zijn dingen aan vervanging toe? Als je je boodschappen doet, let je op of dingen een ‘eerlijk’ label hebben, zoals FairTrade, UTZ of Rainforest Alliance”. Als we volgens Antonie alle producten uit ontwikkelingslanden binnen een gecertificeerd productieproces kunnen krijgen, dan kan dit ‘symptoombestrijding’ leiden tot grotere veranderingen.” Hij erkent wel dat het lastig blijft om het te blijven zien: “Mensen zeggen tegen mij: het zijn maar kleine stapjes. Ja, maar verandering bestaat uit heleboel kleine stapjes. Een Oud-Afrikaans gezegde luidt: Hoe eet je een olifant? Eén hap per keer.”

Jan Marchal / www.janmarchal.nl