Met circa 180 deelnemers zat restaurant Fifteen in Amsterdam lekker vol tijdens het Bio-Congres, op 10 oktober 2013. Dagvoorzitter Niels Back van Triodos Bank heette iedereen welkom. Met de bekende slogan “We leven in een geweldige tijd” verwees hij naar de vele groene, duurzame initiatieven in ons land, ondanks –of dankzij- de huidige economische ontwikkelingen.

Vervolgens werd een filmpje van Jamie Oliver getoond, die helaas niet in levende lijve aanwezig kon zijn. Oliver liet tomaten zien in een basisschoolklas in de VS, vroeg wat dat waren en kreeg als antwoord: “Potatoes”. Daarna toonde hij een overzicht van de voornaamste doodsoorzaken in de VS. Drie voedselgerelateerde ziektes voeren de ranglijst aan. Een niet mis te verstane opmaat voor een congres over voeding en gezondheid.

Recordbedrag aan biologische voeding
Bavo van den Idsert, directeur Bionext, maakte bekend dat de totale consumentenbestedingen aan biologische voeding in 2012 voor het eerst boven de 1 miljard euro zijn uitgekomen. Dit bleek uit een inventarisatie van Bionext in opdracht van het ministerie van EZ. Volgens de Monitor Duurzaam Voedsel 2012 waren de belangrijkste verkoopkanalen samen goed voor 934 miljoen euro. Uit de aanvullende inventarisatie blijkt dat in de ‘overige verkoopkanalen’, waaronder boerenmarkten, boerderijwinkels en reguliere speciaalzaken, voor nog eens 70,1 miljoen euro aan biologische voedingsmiddelen is gekocht. Hiermee komen de totale consumentenbestedingen boven de 1 miljard euro uit. Van den Idsert: “De consument is op zoek naar vertrouwen en vindt dat bij biologisch.”

Het gaat als een trein
Onderzoeker Johan Bakker van het LEI presenteerde de halfjaarcijfers van 2013. In de reguliere supermarkten, de biologische speciaalzaken en de ‘out of home’ sector is voor een kleine 500 miljoen euro aan biologisch voeding gekocht. Een groei van circa 12%, terwijl de reguliere voedingsindustrie blij is met een procentje groei. Bakker: “Hoe is het mogelijk in deze tijden. Bio gaat gewoon ontzettend goed, het gaat als een trein.”

Gezondheidsvraagstukken
Aansluitend was het woord aan Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid en directeur van de afdeling gezondheidswetenschappen aan de Vrije Universiteit en het VU MC. Hij belichtte oorzaken en mogelijke oplossingen van de actuele gezondheidsvraagstukken in relatie tot voeding. Aan de biologische sector de taak om in het krachtenveld een positie te kiezen. Een opkomende trend is het laboratoriumvoedsel waarmee we 120 jaar oud kunnen worden zonder chronische ziektes. Seidell noemt dit biochemische cocktails die zijn afgestemd op het genetische profiel van een individu. Deze medicalisering van voedsel is al werkelijkheid en heeft vele voorstanders. Een andere trend die Seidell waarneemt, is dat diabetes Type2 een ‘armoedeziekte’ aan het worden is. Ernstig overgewicht komt vooral voor in lagere sociale klassen. Seidell: “Op die kwetsbare groepen moeten we ons richten. In een probleemwijk in Rotterdam eet slechts 2% van de kinderen verse groenten.” De problematiek leidt ertoe dat de levensverwachting van mensen binnen één stad sterk kan variëren. “Soms scheelt het 15 jaar tussen de ene straat of de andere.” Mondiaal gezien benadrukt Seidell de nadelen van de grootschalige voedselproductie. Als voorbeeld noemt hij de uitgestrekteolijfolie en palmolieplantages. “Daar wordt veel geld aan verdiend, maar de grond wordt niet benut om de lokale bevolking te voeden.”

Stadslandbouw
Biologisch voedsel wordt in Nederland vooral gekocht door hoger opgeleide mensen. Om die groep maakt Seidell zich geen zorgen. Wel schetst hij dat het mogelijk is om totaal ongezond te eten met uitsluitend biologische producten. “Een magnum die met biologische melk is bereid, is nog steeds een magnum.” Waar biologisch een belangrijke rol in kan spelen, is het betrekken van mensen bij de voedselproductie met open dagen etc. “Als je een keer aan de uiers van een koe hebt getrokken, kijk je heel anders naar een pak melk in de supermarkt.” Vooral in de Randstad, waar veel mensen wonen zijn verbindende initiatieven kansrijk. Seidell: “Er is een verschuiving gaande van dure ongezonde voeding naar gezonde groenten van dichtbij, uit stadslandbouw initiatieven.” Wat Seidell overigens onvermeld laat, is dat stadslandbouw vaak niet biologisch is, denk aan een groentetuin op het dak van een kantoorgebouw in plaats van in de grond. Schoolwerktuinen worden ook als voorbeeld genoemd. “In zo’n tuin krijgen leerlingen meteen de nodige lichaamsbeweging.”

Vier panelleden kregen de gelegenheid om de visie van Seidell naar hun eigen vakgebied te vertalen. Hieronder enkele soundbites.

• Machteld Huber, arts en onderzoeker bij het Louis Bolk Instituut: “Überhaupt in verbinding komen zorgt dat mensen gezonder worden. Het zorgt voor geluk, mensen gaan zich er veiliger door voelen.” “Met moderne technieken zijn talloze nutriënten te vinden in groenten. Interessant is om te onderzoeken hoe die vele stofjes in samenhang effect hebben op onze gezondheid.”
• Joke Huitink, programmamanager bij ‘voedingsziekenhuis’ Gelderse Vallei: “Wij geven de patiënten geen sondevoeding als het niet hoeft, maar normale producten. Liefst zo gevarieerd mogelijk.” “Als je ziek bent, heb je behoefte aan kleine, smaakvolle porties. Biologisch onderscheidt zich door smaak.”
• Max van Tilburg, biologisch-dynamische melkveehouder: “Wij kunnen zonder input een groot deel van Nederland voeden.” “We hebben een groentetuin van 1000 m2 die we met groenbemesters vruchtbaar houden. De bodem is kerngezond, je wil niet weten hoeveel groenten daar van afkomen.” “Nuchtere mensen uit het Noorden komen toch bij ons omdat het zo lekker is en omdat we het heel toegankelijk hebben gemaakt. Ze kunnen altijd langskomen om de koeien te aaien.”
• Rina van der Stok, eigenaar EkoPlaza Rotterdam: “Er komt niet alleen hoog opgeleid wit publiek bij ons. In Rotterdam wonen veel allochtonen. Zij weten de weg naar onze winkel ook te vinden, ook al is het nog mondjesmaat. Ook komen er mensen van het fitnesscentrum die goed willen eten.” “In onze winkel is alles biologisch, je hoeft er niet naar te zoeken.”

Na de pauze waren er drie inspiratiesessies. Hieronder volgt een korte samenvatting van wat daar is besproken:

1) Gezond vermarkt, door voorzitter Bas Rüter en projectleider Ronald van Marlen van Stichting EKO-keurmerk.
Sinds de invoering van het Europees biologisch keurmerk, heeft het EKO-keurmerk een andere positie gekregen. De gelijknamige stichting presenteerde de nieuwe missie en visie. Kern is dat het label kansen biedt voor verdere verduurzaming samen met alle schakels in de keten. Hierbij staan de internationale uitgangspunten van de IFOAM centraal: ecologie, gezondheid, eerlijk/fairness en zorg. Het eerste is verankerd in de Europese wetgeving, de andere drie zijn dat niet of nauwelijks. Ronald van Marlen: “Biologisch zegt niks over sociale aspecten, biodiversiteit of watergebruik. Wij voegen zachtere criteria toe aan de Europese standaard en willen met EKO verdiepen, verbreden en verbinden. Maar het is eerst aan de biologische telers om zich uit te spreken over de eigen ambities. Daarna gaan we met de handel aan de slag.”
Een belangrijk punt dat nog verder uitgewerkt moet worden is de consumentencommunicatie. Hoe laat je een consument zien dat het oude EKO straks iets nieuws betekent?

2) Gezond verwerkt/bereid, door Bastiaan Doesburg, chefkok van restaurant Fifteen.
Bij alles wat Fifteen doet, staat gezonde en duurzame voeding centraal. Fifteen wil de discussie over de herkomst van voeding aanwakkeren en kennis verspreiden. In het restaurant wordt gekozen voor producten van het seizoen, of het nu om groente, vis of vlees gaat. Bastiaan kiest voor betrouwbare, liefst lokale leveranciers, die deels biologisch zijn. Bastiaan: “Het biologische keurmerk biedt mij zekerheid, als ik zelf geen tijd heb om regelmatig bij de leverancier op bezoek te gaan.” Het koksteam kookt met zo min mogelijk kunstmatige toevoegingen, maar de smaak mag daar niet onder lijden. De zoutpot wordt dus gewoon gehanteerd door de koks en staat altijd op tafel. Fifteen gaat verspilling tegen door kleinere portionering. Zowel de kaart als het personeel vertelt het verhaal over de ingrediënten en de herkomst daarvan. De zaal vroeg zich af of achter elk product staat of het biologisch is. Dat is niet zo. De mensen komen eten bij Fifteen omdat ze vertrouwen hebben in de formule en willen niet elk ingrediënt zelf controleren.

Bastiaan deelde ook zijn persoonlijke motivatie in de workshop. Op zijn koelkast thuis hangt een lijstje met tips ‘Beter leven begint ‘in’ jezelf’. Daar staat bijvoorbeeld op:
• Vaker vegetarisch eten
• Bio rundvlees en varkensvlees
• Geen extra suikers, frisdrank
• Meer bewegen

3) Gezond geteeld, door Ado Bloemendal, initiatiefnemer van Pure Graze.
Verslag volgt z.s.m. Achtergrondinformatie: De biologische wet- en regelgeving biedt een aantal waarborgen voor gifvrije teelt. Maar het gedachtengoed achter bio is niet volledig geborgd: kringlopen, optimale diervriendelijkheid, eerlijke ketens. Er zijn boeren die bewijzen dat dieren antibioticavrij en medicijnvrij gehouden kunnen worden. Concepten als Pure Graze zijn creatief in hun opzet én hun marketing en dragen ook nog eens bij aan extra dierenwelzijn en CO2-reductie.

Fifteen
Net voor de borrel kreeg het bedrijf Fifteen, opgericht door Jamie Oliver, een erepenning voor het stimuleren van de marktontwikkeling voor biologische voeding en landbouw. De penning werd uitgereikt door Bionext-voorzitter Uli Schnier. De eigenaar van Fifteen Amsterdam, Coen Alewijnse, was zeer vereerd dat hij de penning in ontvangst mocht nemen. Op een later moment zal hij hem aan Jamie Oliver geven in Londen. Alewijnse: “Vanaf het begin staat duurzaamheid in de bereiding en de inkoop centraal bij Fifteen. Dat is soms moeilijk, maar het hoort bij bij de positie die wij in de maatschappij willen innemen. We leiden jongeren op die moeite hebben om een carrière op te bouwen en we gaan nog veel meer doen. Onlangs hebben we het WK koken georganiseerd in Amsterdam-Oost, met als doel om de band te versterken tussen mensen van diverse culturele achtergronden. Binnenkort starten we met een groot project op Amsterdamse basisscholen en gaan we moeders beter leren koken. Zo willen we een kleine revolutie ontketenen, net als onze oprichter in het groot heeft gedaan in Engeland en andere landen.”

Erepenning
De uitreiking vond plaats in het bijzijn van Jaap Bond, gedeputeerde van de provincie Noord-Holland, die vorig jaar een erepenning in ontvangst mocht nemen. Bond: “We waren zeer blij met de erkenning en de penning ‘verplicht’ ons door te gaan op de weg die we zijn ingeslagen.” De provincie heeft de ambitie om het biologisch landbouwareaal te vergroten van 5 naar 7% (BioValley) en werkt samen met zorginstellingen aan het uitbreiden van het aanbod van regionaal geproduceerde, biologische producten. Samen met de stad Amsterdam heeft de provincie een lokale voedselstrategie ontwikkeld. Er staan 60 boerenbedrijven op het punt om om te schakelen naar biologisch.” (Bron: Bionext)