De inheemse Sawhoyamaxa-gemeenschap in Paraguay is het nieuwe jaar begonnen met een handtekeningenactie. De tribe voert al 20 jaar strijd om voorouderlijk land terug te krijgen dat nu in handen is van veeboeren.

Met de handtekeningenactie willen de Sawhoyamaxa leden het Congres onder druk te zetten een wet aan te nemen die het mogelijk maakt het land terug te vorderen van de veeboeren. Die wet sluit aan bij een uitspraak van het Inter-Amerikaanse Hof, dat in 2006 restitutie van het land gelastte. Ook zou Paraguay zorg moeten dragen voor basisvoorzieningen zoals medische zorg en schoon water.

“We wonen al langer dan twintig jaar in kampen langs de weg, terwijl er nu koeien lopen op de plaats waar wij leefden”, zeggen de Sawhoyamaxa in een verklaring bij de petitie. “Nu is het tijd om terug te gaan, want het is ons land.”

Chaco
Het epicentrum van de al twee decennia durende strijd is de nederzetting Santa Elisa, 370 kilometer ten noorden van Asuncion, waar de grootse groep gezinnen verblijft. Ze leven volgens het Inter-Amerikaanse Hof “in extreme armoede, zonder enige basisvoorzieningen.”

De Sawhoyamaxa behoren tot de taalgroep Enxet. Paraguay telt negentien inheemse groepen die behoren tot vijf taalfamilies. Ze zijn vooral te vinden in het oosten van het land en de regio Chaco, een uitgestrekt en droog bosgebied.

Volgens een volkstelling uit 2012, is 1,7 procent van de 6,7 miljoen inwoners van Paraguay inheems. De helft van die groep behoort tot het Guaraní-volk. De overgrote meerderheid is echter ‘mestizo’, van gemengde Europese (vooral Spaanse) en inheemse afkomst.

Voorouders
De Sawhoyamaxa leden, die geen eigendomsbewijs hadden van het land waar ze altijd geleefd hebben, werden van hun land gezet door grote veeboeren. “We mogen niet blijven leven op de manier zo we dat altijd gedaan hebben”, zegt Carlos Cantero, leider van de gemeenschap. “We willen het land blijven gebruiken op onze manier, door de jagen en verzamelen in de bossen, net zoals onze voorouders.”

De machtige veeteeltlobby wist in 2006 echter te voorkomen dat de uitspraak van het Inter-Amerikaanse Hof gevolgen kreeg in Paraguay. Cantero zegt dat er haast is met de kwestie. “Er is nu nog wat bos over op ons land. En er zijn draslanden en beekjes. Als de overheid niet snel iets doet, verdwijnt dat landschap binnenkort.”

Volgens de plaatselijke milieuorganisatie Guyra Paraguay is in november dagelijks 549 hectare bos in de regio Chaco gekapt door veeboeren. Het bosgebied en de savanne van Chaco, die 60 procent van het grondgebied van Paraguay beslaan maar waar slechts 8 procent van de bevolking woont, is zeer geschikt voor vee.

Openheid
Al sinds de negentiende eeuw is de inheemse Chaco bevolkingsgroep van hun land verdreven. Dat gebeurde vooral na de oorlog met Bolivia, tussen 1932 en 1935. De overheid verkocht toen grote stukken land aan particulieren. Tegenwoordig bezit minder dan 3 procent van de bevolking 85 procent van de landbouwgrond. De Sawhoyamaxa-gemeenschap eist 14.404 hectare land terug.

Na de uitspraak (doc) van het Inter-Amerikaanse Hof in 2006 heeft de Paraguayaanse regering geprobeerd land terug te geven aan de inheemse bevolking. Dit mislukte echter omdat de veeboer die de grond nu bezit, weigerde mee te werken. De grond die de Sawhoyamaxa stam terugeist, behoort tot zijn 60.000 hectare land.

“De andere route is wettelijke onteigening. Daarvoor ligt nu een wetsvoorstel bij de Senaat”, zegt Oscar Ayala, advocaat van Tierraviva die zich inzet voor de inheemse gemeenschap. Volgens Ayala is er nu meer ruimte voor gesprek dan in het verleden. “We hebben de indruk dat er meer openheid heerst en dat kan een eventuele oplossing ten goede komen.”

Natalia Ruiz Diaz