Ontwikkelingslanden hoeven niet te kiezen tussen een strijd tegen de klimaatverandering of een strijd tegen armoede. Die twee dingen kunnen prima samengaan, want een duurzame economie kost veel minder dan gedacht, stellen de auteurs van een deze week verschenen rapport.

“Dit rapport is een duidelijk signaal naar regeringen en de private sector: we kunnen de economie verbeteren en tegelijkertijd de klimaatverandering bestrijden”, zei de Mexicaanse president Felipe Calderón bij de presentatie van het rapport The New Climate Economy (NCE) bij de Wereldwijde Commissie over Economie en Klimaat van de Verenigde Naties in New York. Calderón is voorzitter van de commissie. “Toekomstige economische groei hoeft niet via het CO2-pad te gaan dat we tot nu toe bewandeld hebben”, voegde hij eraan toe.

Het rapport richt zich meer op wereldwijde ontwikkeling dan op individuele landen en schetst de weg die de wereldeconomie in de komende vijftien jaar moet gaan. Om het leven van armen te verbeteren en de CO2-uitstoot op een veilig niveau te houden, zal een grote transitie nodig zijn. Het verrassende is echter dat die veel minder kost dan verwacht.

In een business-as-usual-scenario moet de wereld ongeveer 89 biljoen dollar investeren in stedelijke, agrarische en energie-infrastructuur in de komende vijftien jaar, voorspelt het rapport. Een CO2-arme economie zou 94 biljoen dollar vragen in de komende vijftien jaar. Dat verschil wordt ruimschoots gecompenseerd doordat de schaarste aan grondstoffen afneemt en de leefbaarheid verbetert.

De kansen moeten echter wel snel gegrepen worden. “Als we in de komende jaren niets doen, wordt het elk jaar duurder en ingewikkelder om de overgang naar een koolstofarme economie te maken”, zei Calderón.

Steden
Jeremy Oppenheim, programmadirecteur voor het NCE-rapport, lichtte de uitkomsten verder toe. De commissie richt zich op steden, landgebruik en energie. Op alle terreinen kan de implementatie van groener beleid leiden tot meer ontwikkeling. “Als het gaat om steden, ligt onze focus op hogere productiviteit door betere transportsystemen”, zei Oppenheim. Economische winst kan behaald worden door ruimte in steden efficiënter te benutten en tegelijk de leefbaarheid te verhogen.

Slechte stedelijke planning is een gevaar als het gaat om milieuvriendelijk stadsontwerp. Zo tellen (het stedelijk gebied van) Barcelona en Atlanta bijvoorbeeld allebei 5 miljoen inwoners. Barcelona beslaat echter 162 vierkante kilometer, terwijl Atlanta is uitgestrekt over 4.280 vierkante kilometer. Het gevolg is dat Atlanta meer dan tien keer zoveel CO2-uitstoot per persoon dan Barcelona.

Efficiënte steden presteren meestal beter op het gebied van economie en milieu. Lageinkomenslanden moeten “vanaf het begin aan hun infrastructuur werken, zodat ze verstedelijken op een hoogproductieve manier”, zei Oppenheim.

Landbouw
De landbouwproductiviteit kan volgens hem groeien met meer dan 1 procent per jaar. “Herstel van 12 procent van de gedegradeerde landbouwgrond kan 200 miljoen mensen voeden in 2030. Daarbij wordt tegelijk klimaatveerkracht bevorderd en de emissie verminderd.” Het verminderen van ontbossing heeft verder voordelen voor zowel het economisch systeem, de landbouwproductiviteit als het klimaat. Het rapport beveelt aan om de ontbossing te stoppen voor 2030 en minstens 500 miljoen hectare bossen en landbouwgrond te herstellen.

Het derde terrein waarop hervormd moet worden, is energie. De wereld moet af van het wijdverbreide gebruik van kolen. Die zijn economisch niet zo efficiënt als ooit werd gedacht, vooral doordat ze als gevolg van vervuiling gezondheidsproblemen met zich meebrengen. Die problemen drukken op het nationale inkomen: dat zou daardoor 4 procent lager liggen dan nodig.

De auteurs pleiten voor een onmiddellijk verbod op de bouw van kolencentrales in rijke landen. Middeninkomenlanden zouden na 2025 geen kolencentrales meer moeten bouwen. In de overgang naar milieuvriendelijker vormen van energie kan gebruik gemaakt worden van aardgas.

Zonne-energie
Het aanpassen van de energie-infrastructuur kan meer opleveren dan men in eerste instantie zou verwachten. “We verbazen ons over de vooruitgang die geboekt is op het gebied van hernieuwbare energie”, zei Oppenheim. “De kosten van zonne-energie zijn met 90 procent gedaald in de afgelopen zes jaar.”

Als die daling doorzet, is zonne-energie binnenkort goedkoper dan fossiele brandstoffen. Dat zou zelfs zonder overheidsinterventie kunnen leiden tot een ander investeringsbeleid. Regeringen moeten echter tot een aantal belangrijke besluiten nemen om de transitie te faciliteren. Momenteel wordt de energiemarkt verstoord door overheidssubsidies. Fossiele brandstoffen zijn wereldwijd goed voor 600 miljard dollar aan subsidies. Schone energie kan slechts rekenen op 100 miljard.

“Die subsidies moeten afgeschaft worden”, zegt Nicholas Stern, medevoorzitter van de Wereldwijde Commissie over Economie en Klimaat. “Ze geven een verkeerd signaal en moedigen het gebruik van vervuilende brandstoffen aan.”

Win-winsituatie
Hoewel dit rapport een van de meest optimistische VN-documenten over de klimaatverandering is in jaren, realiseren de auteurs zich dat hun aanbevelingen niet eenvoudig te volgen zijn. “Er is geen eenvoudige formule die we kunnen toepassen en die voor alle landen werkt”, zegt Milan Brahmbhatt, onderzoeker aan het World Resources Institute en een van de auteurs van het NCE-rapport. “Het rapport richt zich op win-winhervormingen die groei versterken, armoede verminderen, het welzijn verhogen en tegelijk de klimaatverandering aanpakken. Win-winformules zijn niet per definitie eenvoudig uit te voeren. Voor hervormingen moeten kosten gemaakt worden en er zijn compromissen nodig.”