Een derde van het eten dat wereldwijd geproduceerd wordt, haalt het bord niet terwijl een op negen mensen honger lijdt. Te kromme komkommers en te lange bananen – die om hun uiterlijk worden afgekeurd – moeten gewoon in de winkel kunnen liggen, vindt 11.11.11, de koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging.

Enkel “sorry” zeggen, is niet genoeg als er voedsel verspild wordt. Met die boodschap trapte 11.11.11 vandaag een campagne rond voedselverspilling af.

Een op negen, of 805 miljoen mensen in de wereld, lijdt honger en dat aandeel blijft al jaren stabiel. Daarom lanceerde 11.11.11 vorig jaar een twee jaar durende campagne over honger en recht op voedsel.

In 2013 werd gekeken naar de vier grote oorzaken van honger: biobrandstoffen, speculatie met grondstoffen voor voedsel, landroof en de klimaatverandering.

Vandaag werd het tweede luik van de campagne die de verspilling van voedsel onder de loep neemt, afgetrapt in Brussel. Een derde van het voedsel dat wereldwijd wordt geproduceerd, belandt immers niet op een bord maar gaat verloren door een gebrek aan opslagcapaciteit, transport of bewaartechnieken (in het Zuiden) of door verspilling (in het Noorden).

“Als je de voedselverspilling tegenover de cijfers zet van mensen die honger lijden, is dat behoorlijk schrijnend”, zegt directeur van 11.11.11 Bogdan Vandenberghe.

Bananen en boontjes
De campagne belicht verschillende oorzaken van voedselverspilling: van bananen die afgekeurd worden omdat ze volgens de esthetische standaard twee centimeter te lang zijn, tot oneerlijke handelscontracten. Exportbedrijven kunnen voedsel immers op het laatste moment nog weigeren of zelfs na levering terugsturen als de vraag van de markt plots afneemt.

Tijdens terreinonderzoek in Kenia zag 11.11.11 onder meer boeren die boontjes bijsnijden tot ze net in de bakjes passen die klaarstaan voor export. Zo gaan er soms per boon tot vijf centimeter verloren. “Puur en alleen vanwege de cosmetische standaard”, zegt Vandenberghe. “Volgens de Europese regelgeving gelden esthetische regels nog steeds voor tien producten waaronder kiwi’s, citroenen, sla en tomaten. Dat lijkt misschien niet veel maar het gaat wel om 75 procent van de volledige omzet van fruit en groenten. Wat ons betreft zijn dat absurde regels die niets te maken hebben met voedselveiligheid maar enkel met hoe het voedsel eruit ziet. Het is een belangrijke eis van onze organisatie aan de politici dat die standaarden worden herzien.”

Daarnaast zijn er de oneerlijke handelspraktijken waarbij voedsel tot op het laatste moment voor verscheping of zelfs daarna nog geweigerd of teruggestuurd kan worden. “Het risico wordt daarbij volledig afgewenteld op de boeren”, zegt Vandenberghe. “Boeren kunnen hiervoor ook nergens een klacht neerleggen. Daarom vragen we aan Europa om een richtlijn uit te vaardigen om dit aan te pakken. Verder willen we dat de mogelijkheid bestaat op een vertrouwelijke manier een klacht in te dienen.”

Kromme komkommer
Voedsel gaat in elke schakel van de voedselketen verloren, maar niet overal in dezelfde mate en om uiteenlopende redenen. Zo zien we dat het Zuiden geplaagd wordt door 30 procent voedselverlies doordat voedsel uit de voedselketen verdwijnt door een gebrek aan middelen, zoals gebrekkige landbouwtechnieken, slechte opslag en transport.

In het Noorden belandt veel voedsel in de vuilbak door verspilling. Zo gooit de gemiddelde Europeaan per jaar 115 kilo eten weg.

Beleidsmedewerker Marc Maes van 11.11.11 wijst op een initiatief van de Franse supermarktketen Intermarché. Die verkocht een tijdlang bij wijze van experiment voedsel dat er afwijkend uitzag, zoals te kromme komkommers, tegen een lagere prijs. “Dat eten vloog er de deur uit. Ook in Engeland zijn er winkels die zich daar specifiek op toespitsen en daar is het een hype. We denken dus dat er een mentaliteitswijziging aan de gang is bij de consument. Nu moeten ook bij ons de supermarkten nog volgen.”