Verschillende mensenrechten organisaties, waaronder Amnesty International, hebben een gratis computerprogramma gelanceerd waarmee burgers hun computer kunnen scannen op spionagesoftware van inlichtingendiensten.

Sinds de onthullingen van klokkenluider Edward Snowden weten we dat inlichtingendiensten wereldwijd ongekende mogelijkheden hebben om de activiteiten burgers en activisten nauwgezet te volgen. “Overheden gebruiken steeds vaker ingewikkelde software om de activiteiten van journalisten en activisten in de gaten te houden. Zo is het eenvoudig om hun e-mail te lezen of hen af te luisteren via de microfoon of webcam van hun computer”, getuigt Amnesty-kaderlid Marek Marczynski.

Gratis en eenvoudig
Om overheidssurveillance op deze risicogroepen een halt toe te roepen, heeft Amnesty in samenwerking met de Electronic Frontier Foundation, Privacy International en Digitale Gesellschaft een gratis programma laten ontwikkelen door de Duitse beveiligingsexpert Claudio Guarnieri. Zijn softwareprogramma Detekt, dat voorlopig enkel voor Windows beschikbaar is, kan de meestgebruikte overheidsspionageprogramma’s opsporen.

Wie Detekt voor de eerste keer opstart, wordt gevraagd om zijn internetverbinding uit te schakelen. Als het programma spyware detecteert, zal het nogmaals vragen om de computer niet meer te verbinden met internet. Spionagesoftware kan bijvoorbeeld elke ingedrukte toets of geopende website vastleggen en deze gegevens via internet doorsluizen naar veiligheidsdiensten. Een gebruiker van Detekt kan met één klik zijn computergeheugen en harde schijf laten scannen op verdachte software. Na het scanproces, dat in bepaalde gevallen een half uur duurt, toont het programma een logbestand waarin de gebruiker kan zien of zijn computer besmet is met spionagesoftware.

Noodzakelijk
Dat het gebruik van dit programma geen overbodige luxe is voor journalisten en activisten, blijkt uit de cijfers over overheidsspionage die Amnesty aanhaalt. De mensenrechtenorganisatie schat dat de jaarlijkse wereldhandel in surveillancesoftware op zijn minst 5 miljard Amerikaanse dollar (4 miljard euro) waard is. Bovendien maakte de internetorganisatie Wikileaks twee maanden geleden bekend dat tientallen naties, waaronder ook België, licenties hebben gekocht van het Duitse spionageprogramma FinFisher. Dit programma kan moeiteloos Skype-gesprekken afluisteren en grote hoeveelheden gegevens van harde schijven, USB-sleutels en zelfs microfoons of webcams vastleggen.

Amnesty waarschuwt burgers ook dat veiligheidsdiensten voortdurend nieuwe manieren uitvinden om detectieprogramma’s te omzeilen. “Het is niet uitgesloten dat Detekt bepaalde onbekende en geavanceerde spionageprogramma’s nog niet kan detecteren. Dat het programma geen sporen van spionage kan vinden, wil dus niet zeggen dat er geen risico is”, benadrukt Amnesty op haar website. De ngo wil daarom nauwer gaan samenwerken met beveiligingsexperten.

Hulp
Wie wordt getroffen door overheidsspyware, kan volgens Amnesty best contact opnemen met beveiligingsexperten van organisaties als de Electronic Frontier Foundation.
De mensenrechtenorganisatie raadt slachtoffers van overheidsspionage in elk geval aan om nooit hulp te zoeken via een geïnfecteerde computer of zelfs via het computernetwerk waarmee deze computer is verbonden.

Burgers die Detekt niet kunnen gebruiken omdat ze geen Windows-computer hebben, kunnen handige beveiligingstips vinden op de Engelstalige website Surveillance Self-Defence van de Electronic Frontier Foundation. Zo raadt deze website bijvoorbeeld aan om voor gevoelige gegevens een aparte computer te gebruiken die nooit met internet wordt verbonden, een zogenaamde “air-gapped” computer.