Als de Nepalese bibliobus het plein van een overheidsschool oprijdt gaat er een gejoel op. Even later is het muisstil: op het plein zit een honderdtal leerlingen in een boek gedoken. De markante rode Nissan legde in de afgelopen anderhalf jaar ruim 7000 km af en bereikte meer dan 50.000 kinderen en volwassenen.

Toen Bibliobus medewerker Suresh Maharjan onlangs een tekenworkshop in een Nepalese overheidsschool organiseerde, zag hij vanuit zijn ooghoeken een jongen door het raam gluren. Uren later stond hij er nog. “Ik heb hem binnengeroepen. Hij bleek de enige student in groep 6 te zijn. Toen de jongen eenmaal aan het tekenen was wilde hij niet meer ophouden. Dagenlang zat dat opdondertje tussen veel oudere studenten de prachtigste tekeningen te maken.”

Terwijl bibliobussen in Nederland met uitsterven worden bedreigd (het aantal daalde in de periode 2003-2013 van 60 tot 20), heeft de bus in Nepal potentie om een nieuwe trend in gang te zetten. Een tweede bus wordt momenteel bedrijfsklaar gemaakt. Bibliotheken zijn nog altijd een zeldzaamheid op het Nepalese ‘platte’ land. Hoewel het aantal biebs in de negentiger jaren verdubbelde, hebben de geschatte 800 publieke bibliotheken onvoldoende om de lezers te bedienen, vooral degenen die in de heuvels wonen.

De internationale organisatie Room to Read heeft 2000 mini-bibliotheken in scholen gevestigd, maar de toegankelijkheid is niet altijd optimaal. “Vaak heeft het schoolhoofd de sleutel op zak, en studenten krijgen onvoldoende kans om uitgebreid rond te neuzen”, aldus Venisha.

Als de wanden van de bus worden opengeklapt is er een run op de prentenboeken, niet alleen door jonge studenten, maar ook de oudere leerlingen. Prentenboeken als ‘Max en de maan’, ‘De jongen die het liet regenen’ en ‘Mama, is het al zomer?’ behoren tot de meest populaire titels. “Voor veel kinderen is het de eerste keer dat ze een plaatjesboek te zien krijgen. Het Nepalese onderwijssysteem hecht weinig belang aan illustraties”, verklaart Venisha Udas, coördinator van de Bibliobus.

De Boekenbus is een initiatief van de Amerikaanse Ambassade in Kathmandu en wordt gemanaged door Quixote’s Cove, een uitgeverij die diverse interessante projecten op haar naam heeft staan. Behalve van een collectie boeken voor zowel kinderen als volwassenen is de bus voorzien van een werkruimte met ipads, een internet verbinding, een projectiesysteem, een reizende tentoonstelling over klimaatverandering en materialen voor tekencursussen.

Volgens Quixote Cove’s directeur Pranab Man Singh geven de programma’s van de Bibiliobus leraren en studenten handvaten om ‘dingen en ideeën te creëren en delen’.

De bus wordt bemand door vier instructeurs en een chauffeur. “De bus is veel meer dan alleen maar een bieb”, legt Venisha uit. “Zodra we bij een school aankomen, openen we de bus, zetten de voortent op, bevestigen de reizende expositie, en beginnen we de workshops en video vertoningen.”

De bus staat minimaal drie dagen bij een school geparkeerd, wat de organisatie de tijd geeft om zowel de leraren als de diverse klassen te bereiken met workshops en vertoningen.

Suresh is verantwoordelijk voor de tekenworkshops, die erop gericht zijn de creativiteit van de studenten te stimuleren: “In Nepal bestaan tekenlessen uit het kopiëren van standaardwerk, vooral dat van huizen, bergen en dieren. De meeste kinderen vertellen me dat ze graag tekenen maar het helaas niet kunnen. Dat zijn in mijn ogen de beste leerlingen, want het kopiëren gaat ze slecht af.”

Suresh gebruikt thema’s als ‘schaduwen’, ‘geluid’ en ‘herinnering’ om de leerlingen te stimuleren. Vaak worden de potloden en stiften opgeborgen en mag alleen afval en karton worden gebruikt. Of een schoolmuur wordt voorzien van een muurschildering.

Voor Suresh is het werk voor de bibliobus meer dan een gewone baan. Zelf werd hij als kind geslagen vanwege zijn voorliefde voor voetbal en tekenen. “Dat jongetje achter het raam had ik kunnen zijn. Het geeft me veel voldoening om studenten te laten zien wat kunst met je doet, en dat het levensvervulling geeft, net als Engels en wiskunde”, aldus de jonge kunstenaar.

De bus vertrekt binnenkort naar Dhangadi in het verre Westen van Nepal. Dit keer wordt slam poetry gecombineerd met muurschilderingen. Venisha en Suresh zijn er klaar voor: “De bibliobus geeft kinderen inzicht in een nieuwe manier van leren. Als je ziet dat een kind of een leraar dat begrijpt, dan is het net of het licht aangaat.”

Lucia de Vries

Fotografie Raül Tidor