Directrice Margaret Chan van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) roept wetgevers overal ter wereld op om de strijd tegen tabak niet op te geven. In een toespraak op een conferentie in Abu Dhabi noemde ze de tabaksindustrie zonder meer onbetrouwbaar.

De 16de Wereldconferentie voor Tabak en Gezondheid in Abu Dhabi eindigt pas morgen, maar WHO-directrice Margaret Chan heeft afgelopen woensdag een opmerkelijk scherpe toespraak gehouden waarin ze oproept om de strijd tegen de sigaret niet op te geven.

De topvrouw heeft zich al vaker uitgesproken tegen de middelen waarmee de sector winstgevend probeert te blijven. Zo noemde ze drie jaar geleden de tabaksindustrie “sluw en meedogenloos” omdat die via rechtszaken regeringen probeert te overtuigen om antitabakswetgeving af te schaffen.

Chan hoopt vooral dat landen wereldwijd de strijd tegen tabaksfabrikanten niet zullen staken. “De sector kijkt op onze vingers en aast voortdurend op kansen om de wetgeving tegen tabak te dwarsbomen. Ik wil daarom graag een slogan parafraseren die een tabaksfabrikant (Philip Morris, red.) onlangs gebruikte in haar reclamecampagnes. ‘Don’t be a maybe’ oftewel, twijfel niet.”

Dankzij wetgevende initiatieven is het gebruik van tabak volgens WHO-studie sterk gedaald in minstens 125 verschillende landen. “Niet-roken wordt de norm”, aldus Chan. Toch is het resultaat niet goed genoeg volgens haar. “De tabaksindustrie investeert veel middelen in rechtszaken om antitabakswetgeving af te schaffen. Ze zouden dolblij zijn als we opgeven”, legt Chan uit.

In industrielanden worden reclamecampagnes voor tabaksproducten steeds vaker verboden maar in opkomende en ontwikkelingslanden vallen burgers nog vaak ten prooi aan zulke campagnes, zegt Chan. De tabaksindustrie noemt de regulering van tabak “een hellend vlak” waarbij het risico bestaat dat regeringen binnenkort ook het eten van snoep en het drinken van frisdrank aan banden leggen. De WHO-directrice noemt dit argument onzin. “De tabaksindustrie neemt met haar rechtszaken bij internationale tribunalen de macht over van soevereine staten om te beslissen over de gezondheid van hun burgers. We zitten in een strijd tussen de wetgevende macht van overheden en de economische macht van bedrijven.”

In de toespraak geeft Chan ook haar onvoorwaardelijke steun aan landen en organisaties die de zogenoemde raamwerkconventie tegen tabak toepassen. Dit verdrag, dat op 21 mei 2003 door 168 landen is getekend, bepaalt dat landen wetgevende maatregelen moeten nemen om het gebruik van tabak in te perken. Dat kan onder meer door accijnzen te heffen, burgers te sensibiliseren voor gezondheidsrisico’s en de verkoop aan minderjarigen te beperken.

“We staan schouder aan schouder met landen die dit verdrag toepassen. We zullen niet opgeven, ook al hebben we niet zoveel geld als de tabaksindustrie. Wij hebben het recht aan onze kant”, zegt de vrouw strijdbaar.

De WHO boekte onlangs nog een succes in een rechtszaak waar tabaksfabrikant Philip Morris de Uruguayaanse overheid aanklaagde bij het Internationale Centrum voor Beslechting van Investeringsgeschillen. Deze rechtbank, die onderdeel uitmaakt van de Wereldbank, oordeelde uiteindelijk dat de WHO de Uruguayaanse overheid mag steunen om neutrale sigarettenpakjes in het land verplicht te maken. Momenteel hebben alleen Australië en Ierland een wetgeving voor neutrale sigarettenpakjes. Tien andere landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk, Burkina Faso en Nieuw-Zeeland overwegen gelijkaardige maatregelen.