Het is een nieuwe trend, en tegelijkertijd al oeroud: mindfulness. Wie zijn werk met bewuste aandacht doet, leeft en werkt meer ‘in het nu’ en daarmee gelukkiger, aldus pleitbezorgers. Tips voor mindful werken en leven.

Het soort verhoogde aandacht dat sinds enkele jaren bekend staat als mindfulness, is vooral in zwang geraakt dankzij twee mensen. De boeddhistische monnik Thich Nhat Hanh (‘Thich’ is een eretitel) uit Vietnam heeft mindfulness in het Westen geïntroduceerd. En de Amerikaanse wetenschapper Jon Kabat-Zinn heeft mindfulness met westerse psychologische inzichten gecombineerd tot een aan te leren techniek die effectief blijkt tegen pijn, stress, depressie en angst. Veel artsen en therapeuten helpen er inmiddels hun patiënten mee.

Boeddhistische traditie
Mindfulness is een recente trend, maar wel een met een respectabele voorgeschiedenis: de methoden gaan terug op een 2500 jaar oude boeddhistische traditie. Ook toen al hadden mensen de neiging om gedachteloos te handelen, al werd dat toen nog niet ‘op de automatische piloot’ genoemd. Het is dus kennelijk van alle tijden: onwillekeurig in de ‘actiestand’ schieten. Terwijl het heel zinvol kan zijn om niet direct de telefoon te grijpen of het beantwoorden van dat mailtje even uit te stellen.

Er zijn meer van die dingen die buiten ons om lijken te gaan: voelen dat we nooit genoeg hebben, denken dat ons leven pas geslaagd is als we het schoppen tot pakweg hoofd HRM. Vreemde overtuigingen, waarmee we in onze vroegste jeugd geprogrammeerd zijn. Mindfulness maakt ons bewust van zulke gedachten en gevoelens waarin we gevangen zitten. En werpt de vraag op of onze overtuigingen en oordelen wel juist zijn. Niet alleen die over onszelf, maar ook die over anderen. Zoals: ik denk nou wel dat mijn medewerker ongemotiveerd is, maar is dat wel zo? Door ons dat af te vragen, laten we ons niet meer zo gemakkelijk meeslepen en steekt de controlfreak in ons minder de kop op. Werknemers en managers die mindfulness beoefenen worden gezonder, gelukkiger en ontspannener, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Ze piekeren minder, hetgeen ze creatiever en enthousiaster maakt.

Laat los
Mindfulness begint met het accepteren van de huidige situatie. ‘Loslaten’, in psychojargon. We denken wel dat we dingen beheersen, maar dat is grotendeels een illusie. De wereldeconomie, fusies, de onaanvaardbare salariseisen van je medewerkers, het vertrek van die getalenteerde managementtrainee, we hebben het niet in de hand. Arbeidsmarkt en organisaties zijn tegenwoordig sowieso sterker in beweging dan ooit – terwijl ons brein helemaal niet houdt van snelle veranderingen. Tegelijk zijn wij mensen van huis uit controlfreaks. Het moet precies gaan zoals wij dat willen, en niet anders! Een recept voor frustratie.

Veel gebeurtenissen kunnen we niet veranderen, maar de manier waarop we ermee omgaan wel. Denk dus voortaan wat vaker: het is zoals het is. Dat geeft rust, én het schept ruimte voor nieuwe mogelijkheden.

Voel je lichaam
Gebruik mindfulness om je lichaam opnieuw te leren voelen. Omdat we vooral met ons hoofd werken, is ons lichaamsgevoel vaak zwak. Als we moe zijn, accepteren we dat niet. Sterker: we verzetten ons, zetten er nog een tandje bij. Pijn, stress en nog meer vermoeidheid zijn het gevolg. Mensen die aan burn-out lijden, zijn niet voor niets vaak de doorzetters van de organisatie.

Doe regelmatig een aantal minuten helemaal niets. Zet je telefoon uit en zorg dat je een rustige, warme ruimte tot je beschikking hebt waar je niet gestoord wordt. Sluit je ogen, voel waar de pijn en de vermoeidheid zitten. Geef die de ruimte. Denk vervolgens aan prettige en minder prettige gebeurtenissen op je werk. Wat zijn je reacties daarop? Kan het ook anders? Let ondertussen op je ademhaling.

Word niet ongeduldig als het niet direct lukt. Het duurt namelijk wel even voor je er iets van merkt. Na een week of drie zal je je vaker ontspannen voelen.

Leef in het ‘hier en nu‘
Wees tevreden met alles wat je nú hebt bereikt. Het streven naar nóg meer en nóg beter is geestelijk belastend. (Te) hooggespannen verwachtingen zijn echte gelukskillers. Ze richten je aandacht namelijk op de toekomst: hoe je leven er eigenlijk uit zou moeten zien. Of op het verleden: hoe je carrière eigenlijk had moeten verlopen. Frustratie, spijt en onvervuld verlangen zijn het gevolg. Aan het verleden valt niets meer te veranderen en door jezelf en je prestaties voortdurend met anderen te vergelijken, saboteer je jouw eigen geluk.

Gelukkige mensen leven in het ‘hier en nu‘, zegt de Amerikaanse gelukspsycholoog Michael Fordyce. Ze stellen haalbare doelen, drijven niet te veel op aangename herinneringen, worden niet in beslag genomen door gemiste kansen in het verleden. Ze genieten van kleine dingen die binnen hun bereik liggen, zoals een praatje met de collega’s bij het koffieapparaat. Of werken met passie aan dat nieuwe, uitdagende project. Omdat ze hun tijd optimaal benutten, vervelen ze zich nooit. Zelfs als er niks bijzonders gebeurt, is het voor hen een mooie dag.

Leef en werk bewust
Ben je gestrest? Probeer je leven eens te ‘vertragen’. Je houding ten opzichte van een situatie is namelijk bepalend voor hoe je de situatie ervaart. Loop eens zo langzaam en aandachtig mogelijk, besef elke stap die je zet. Op zo’n moment ben je een en al aandacht, wat je hoofd vanzelf tot rust brengt. Spring niet onmiddellijk op als de bel gaat, maar wacht een aantal seconden. Adem een paar keer diep in en uit, loop dan rustig naar de deur. Telefoon? Laat hem een paar keer overgaan. Op de snelweg? Rij eens tachtig op de rechterrijstrook in plaats van iedereen voorbij te willen. Je komt ontspannender aan, slechts luttele minuten later. Ga je zo meteen lunchen? Proef eens nauwkeurig wat je eet. Je zult je er beter door voelen.

Kijk een lachfilm
Al lijkt het misschien zo, zen is vooral níét serieus! Probeer wat vaker te lachen om de dingen die u overkomen. Lachen – vooral schaterlachen – relativeert namelijk enorm. Daarbij heeft lachen een gunstig effect op onze gezondheid. Door te lachen, komt er endorfine vrij in de hersenen. Dit stofje heeft een ontspannende werking en vermindert de stresshormonen, zoals adrenaline en cortisol. Lachen versterkt ook ons immuunsysteem. Er zijn zelfs gevallen bekend van mensen die zich letterlijk beter hebben gelachen. Doodgewone slapsticks voorkwamen dat hun ziekbed een sterfbed werd.

Helaas zijn velen van ons het lachen een beetje verleerd. Als kind lachten we gemiddeld 350 keer per dag, eenmaal volwassen nog maar 15 keer. Belachelijk weinig…

Tips om met aandacht te leven en te werken

• Doe gewone dagelijkse dingen zo bewust mogelijk: telefoneren, praten, eten, luisteren.
• Luister naar mensen zonder het meteen eens of oneens te zijn met hun uitspraken. Luister je echt, of ben je alvast aan het bedenken wat je straks gaat zeggen? Hoe voel je je daarbij?
• Wees je bewust van hoe je zit en loopt. Zijn je nek of schouders gespannen? Adem je wel goed door?
• Doe eens het tegenovergestelde van wat je gewend bent. Ben je gehaast of bezorgd? Stop met ijsberen en telefoneren, ga er eens lekker bij zitten. Door letterlijk bij gebeurtenissen stil te staan, blijken ze uiteindelijk best mee te vallen. Het verruimt je blikveld, waardoor je andere mogelijkheden gaat zien.