Hernieuwbare energie staat aan de basis van grote veranderingen in Afrika. Er ligt winst op ‘drie fronten’ in het verschiet: hogere landbouwproductie, betere klimaatveerkracht en reductie van de uitstoot van gevaarlijke broeikasgassen, zegt voormalig VN- secretaris-generaal Kofi Annan.

Het Africa Progress Panel, dat geleid wordt door de voormalig VN-secretaris-generaal, roept in het rapport ‘Power, People, Planet: Seizing Africa’s Energy and Climate Opportunities‘ (pdf) op tot een vertienvoudiging van de energieopwekking, om alle Afrikanen toegang tot elektriciteit te geven voor 2030. Dit zou een grote stap vooruit betekenen in de vermindering van armoede en ongelijkheid, groei bevorderen en het leiderschap tonen dat internationaal gezien op klimaatgebied ontbreekt.

Het rapport adviseert Afrikaanse regeringen, investeerders en internationale financiële instituten om hun investeringen in energie op te schalen, om zo het Afrikaanse potentieel om een CO2-arme supermacht te worden, te ontsluiten. “We verwerpen het idee dat Afrika moet kiezen tussen groei en ontwikkeling met een lage CO2-uitstoot”, zegt Annan. “Afrika moet al zijn energiebronnen inzetten op korte termijn en de fundering leggen voor een concurrerende, CO2-arme energie-infrastructuur.”

Energiekloof
Meer dan 62 miljoen mensen in Afrika ten zuiden van de Sahara hebben geen elektriciteit, en dat aantal stijgt nog steeds. Het rapport constateert dat – met uitzondering van Zuid-Afrika dat de helft van de energie in de regio opwekt – Afrika ten zuiden van de Sahara minder energie verbruikt dan Spanje. Het kost de gemiddelde Tanzaniaan acht jaar om evenveel energie te verbruiken als de gemiddelde Amerikaan in een maand.

Elektriciteitstekorten leiden naar schatting tot een verminderde groei van 2 tot 4 procent per jaar in de regio. Daardoor worden kansen gemist om banen te creëren en armoede te bestrijden. Ondanks een decennium van groei wordt de energiekloof tussen Afrika en andere regio’s groter. Nigeria is bijvoorbeeld een olie-exporterende supermacht, maar 95 miljoen van de inwoners van het land halen hun energie uit hout, houtskool en stro.

In het rapport staat dat huishoudens die leven van minder dan 2,5 dollar per dag jaarlijks gezamenlijk 10 miljard dollar uitgeven aan energie-gerelateerde producten, zoals houtskool, kerosine, kaarsen en fakkels.

Energierevolutie
Het Afrika Progress Panel stelt dat Afrikaanse leiders een energierevolutie in gang moeten zetten. Daarvoor moeten ze de grote aardgasreserves in de regio inzetten voor zowel export als binnenlands gebruik, en het enorme potentieel aan hernieuwbare energie aanboren. Ook moet corruptie bestreden worden, moet de overheid transparanter worden, de regelgeving versterkt en de publieke uitgaven voor energie-infrastructuur moeten omhoog. Tot slot adviseert het rapport om de 21 miljard dollar aan subsidies die nu naar verliesgevende bedrijven en de energieconsument gaan – en waar vooral de rijken van profiteren – te besteden aan hernieuwbare energie en elektriciteitsaansluitingen voor armen.

Het rapport daagt Afrikaanse regeringen en hun internationale partners uit om de ambities te verhogen in aanloop naar de cruciale klimaattop in december in Parijs. Ook roept het op tot het hervormen van het gefragmenteerde, slecht gefinancierde en ineffectieve klimaatfinancieringssysteem.

De landen van de G20 zouden een tijdlijn moeten vaststellen voor het uitfaseren van subsidies voor fossiele brandstoffen, die leidt tot een verbod op exploratie- en productiesubsidies in uiterlijk 2018. “Veel regeringen van rijke landen zeggen ons dat ze een klimaatakkoord willen. Maar tegelijkertijd worden miljarden dollars belastinggeld besteed aan het zoeken naar nieuwe kolen-, olie-, en gasvoorraden”, zegt Annan. “CO2 moet juist uit de markt geprijsd worden via belastingen. Nu subsidiëren we een klimaatcatastrofe.”

Pokerspel
Hoewel recentelijk vooruitgang is geboekt in de onderhandelingsposities van de Europese Unie, de VS en China, constateert het rapport dat de huidige voorstellen onvoldoende zijn voor een geloofwaardige deal om de temperatuurstijging – ten opzichte van het pre-industriële niveau – onder de 2 graden Celsius te houden. Dat is de drempel die veilig wordt geacht om de meest catastrofale gevolgen te vermijden.

De voormalige VN-secretaris-generaal zegt dat door af te wachten tot anderen de eerste stap zetten, sommige regeringen “poker spelen” met de planeet en het leven van volgende generaties. “Dit is niet het moment voor dubbelzinnigheid, eigenbelang op korte termijn en bescheiden ambities, maar voor stevig, wereldwijd leiderschap en beslissende actie.”

“Landen zoals Ethiopië, Kenia, Rwanda en Zuid-Afrika dienen zich aan als voorlopers in een wereldwijde transitie naar koolstofarme energie”, zegt hij. “Afrika bevindt zich in een goede positie om de energieopwekking die nodig is om groei te stimuleren, uit te breiden, energie te leveren aan iedereen en een leidende rol op zich te nemen in de cruciale klimaatonderhandelingen.”