Liliana en Luisa Terán, twee inheemse vrouwen uit Noord-Chili, zijn verantwoordelijk voor de komst van zonnepanelen naar hun afgelegen dorp Caspana in de Atacama-woestijn in Chili. Dat veranderde het leven in het dorp aanzienlijk.

Liliana Terán en haar nicht Luisa uit het afgelegen dorp Caspana in Chili, reisden naar India voor een training in het installeren van zonnepanelen. De zonne-energie veranderde hun leven, en dat van de andere dorpsbewoners.

In India volgden de twee een training in het installeren van zonnepanelen. “Het was moeilijk voor de mensen in het dorp om te accepteren wat wij in India geleerd hebben, zegt Liliana Terán. “In eerste instantie waren ze afwijzend omdat we vrouwen zijn. Maar langzaamaan werden ze enthousiaster en nu respecteren ze ons.”

Haar nicht Luisa zei dat er tweehonderd mensen in het dorp geïnteresseerd waren in zonne-energie, voordat ze afreisden naar India. Toen ze erachter kwamen dat de twee vrouwen de zonnepanelen zouden installeren en onderhouden, daalde het aantal belangstellenden tot dertig personen.

“In dit dorp is een raad van oudsten die besluiten neemt. Dat is een groep waar ik nooit bij zal horen”, zegt Luisa, met zucht waaruit spreekt dat dat een bewuste keuze is en dat ze liever vrij blijft. Luisa (43) doet veel aan sport en is een alleenstaande moeder met een geadopteerde dochter. Ze heeft een kleine boerderij en maakt replica’s van rotsschilderingen. Na haar middelbare school volgde ze diverse cursussen, onder meer op het gebied van pedagogiek.

Liliana (45) is getrouwd en moeder van vier kinderen. Ze heeft samen met haar man een boerderij en doet daarnaast schoonmaakwerk. Ook zij maakte haar middelbare school af. Daarnaast volgde ze cursussen op het gebied van toerisme, omdat dat een activiteit is die goed te combineren is met landbouw en die mogelijk de exodus van mensen uit het dorp tegen kan gaan.

Caspana ligt 3.300 meter boven zeeniveau in de vallei El Alto Loa. Officieel heeft het dorp vierhonderd inwoners. Slechts 150 inwoners zijn echter de hele week aanwezig. De rest komt alleen in het weekend terug. “Elk jaar vertrekken ongeveer tien gezinnen uit Caspana. Vooral om hun kinderen de mogelijkheid te geven een opleiding te volgen, zodat ze later werk kunnen vinden”, zegt Luisa.

Tot 2013 had het dorp alleen een generator. Elk huishouden had zo dagelijks tweeënhalf uur stroom in de avond. Als de generator kapot was, wat geregeld voorkwam, was het donker in het dorp. De generator functioneert nu als back-up voor de 127 huizen die via zonnepanelen drie uur per dag elektriciteit hebben. Elk huis heeft een zonnepaneel van 12 volt, een 12 volt-batterij, een ledlamp van 4 ampère en een beheerbox van 8 ampère.

Het materieel werd in maart 2013 gedoneerd door het Italiaanse bedrijf Enel Green Power. Via dat bedrijf volgende de vrouwen ook de training in India. “We zagen een advertentie waarin vrouwen tussen 35 en 40 jaar werden opgeroepen te reageren”, zegt Luisa. Aangemoedigd door haar zus, die op haar dochter zou passen, besloot ze samen met haar nicht te reageren. Ze reisden af naar India zonder iemand te vertellen wat ze daar precies gingen doen.

Terug in het dorp brachten ze in de praktijk wat ze geleerd hadden. Voor 45 dollar installeerden ze een zonne-installatie in huizen in het dorp. “We hebben Enel gevraagd niet alleen de basismaterialen te leveren, maar alles wat nodig is voor een fatsoenlijke installatie”, zegt Luisa. “Sommige batterijen werkten niet goed. We hebben gevraagd of die omgeruild konden worden. Maar daar wilden ze niet op ingaan. Hun betrokkenheid ging niet verder dan de eenmalige levering van de apparatuur.”

Veertig huizen wachten nu dus nog op zonne-energie, zegt ze. “Uiteindelijk willen we de capaciteit verhogen, zodat er ook een koelkast op de panelen kan. Maar het aansluiten van de overige huizen heeft nu prioriteit.”

Niet iedereen kan zich echter een aansluiting veroorloven. Er wordt dus gewacht op donaties. De vrouwen zijn echter blij met wat al is bereikt. “Na de aanvankelijke aarzeling, is er nu een wachtlijst.”

Luisa zegt dat zij en haar nicht hebben meegeholpen het beeld van vrouwen te veranderen in Caspana. De oudsten uit de dorpsraad hebben toegegeven dat maar weinig mannen naar India gereisd zouden zijn om iets te leren voor de gemeenschap. “We hebben in ieder geval iets gedaan om het respect voor vrouwen te vergroten.”

Nadat de eerste resultaten van hun werk zichtbaar werden, reageerde de gemeente Calama, waar Caspana deel van uitmaakt, positief op een verzoek om zonnepanelen te installeren voor openbare verlichting. Ook enkele basisvoorzieningen, zoals een gezondheidspost, zijn nu voorzien van zonne-energie.

“Als ik zit te schilderen, komen er soms buren naar me toe. Na een tijdje vragen ze dan naar onze reis. Dan vertel ik alles. Die ervaring zal me de rest van mijn leven bijblijven”, zegt Luisa.