Verse lakens, een schoon toilet en een traditionele maaltijd zijn de belangrijkste ingredienten van een uniek toeristisch programma, dat Nepalese Dalits, ooit als onaanraakbaar beschouwd, moet doen profiteren van het toerisme.  Maar wie het homestay programma wil bezoeken moet goed ter been zijn, en geen Hilton in de bergen verwachten…

Duane Poppe en Joy Stephens onderweg

Een van de eerste dingen die Duane Poppe deed nadat hij vorig jaar met vervroegd pensioen ging was een ticket naar Nepal boeken voor hem en zijn vrouw. De 64-jarige ontwikkelingswerker zag zichzelf nog niet achter de luiken van zijn Zwitserse chalet zitten. In plaats daarvan namen Duane en zijn vrouw Joy de bus van Kathmandu naar Pokhara, en reisden met lokaal vervoer verder naar Darbang in het Annapurna gebergte, waar de weg ophoudt. Met behulp van kaart en GPS lukte het het echtpaar het ‘verborgen’ dorp Gurja Khani te bereiken.

Enkele weken en vele voetstappen later lagen er vijf nieuwe toeristische routes, de basis voor een uniek homestay programme , gericht op de gezinnen van Dalit handwerkers, ‘onaanraakbaar’ in een niet al te ver verleden.

“Wij houden van wandelen in de bergen en onze favoriete herinnering is altijd die van lange avonden in de keukens van Nepalese families, wachtend rond het vuur tot het eten klaar is. Dat is unieke ervaring die we elke toerist mee willen geven,” verklaart Duane Poppe. De Amerikaanse engenieur werkte in de jaren tachtig in een missieziekenhuis toen hij de Britse schrijfster Joy Stephens ontmoette. Na hun huwelijk woonde het stel enkele jaren boven een koeienstal vlakbij Baglung, in centraal Nepal. Daar schreef Joy haar boek ‘Window on Annapurna’. “We hebben overal en nergens gewoond maar wisten altijd dat we op een gegeven moment terug zouden keren naar Nepal en iets terug zouden doen voor de mensen daar,” aldus Joy Stephens.

De Zwitserse toeriste Eveline Morier-Genoud omringt door kinderen

Duane en Joy kozen voor Myagdi en Baglung district, waar het echtpaar eerder woonde. Deze districten, gelegen ten westen van de bekende Annapurna trekking routes, hebben het hoogste aantal Dalits in Nepal. Deze groep, ooit op de laagste trede van een discriminerend kastesysteem, profiteert tot nu toe nauwelijks van het toerisme. De handarbeiders verliezen door modernisering van de productie en toenemende import van goedkope waar in snel tempo hun bron van inkomsten. Jonge mannen werken steeds vaker als migrantenarbeiders in het Midden Oosten, of in Maleisie of Japan.

Het verstrekken van gastvrijheid aan reizigers is een lange traditie op het platteland van Nepal. Wat nieuw in aan het bijzondere initiatief is dat deze van oudsher uitgesloten huishoudens nu worden opgeleid om onderdak aan buitenlandse bezoekers te bieden. Duane: “Pro-poor trekking zorgt ervoor dat ook de armen profiteren, met behoud van sociale waarden en traditionele architectuur. De aanvullende bron van inkomsten helpt om kinderen op school en vaders thuis te houden. Doordat buitenlanders bij hen eten verblijven vermindert het stigma dat op deze mensen rust. Tegelijkertijd bieden we toeristen een verrijkende ervaring.”

Inmiddels heeft het sportieve echtpaar onder de naam ‘Off the Beaten Treks’ een online gids uitgebracht. In samenwerking met Himalayan Map House is een topografische kaart gemaakt, met op de achterkant informatie over de route, de dorpen, en het homestay programma.
De eerste routes zijn uitgezet in het Dhaulagiri gebied, met een bijzondere focus op het voormalige mijndorp Gurja Khani. De oorsprong van het dorp ligt in de koperwinning, maar tegenwoordig zijn de 250 Chhantyal en Vishwakarma families afhankelijk van landbouw. Terwijl veel landelijke gemeenschappen in Nepal afnemen in aantallen is Gurja Khani een bloeiende gemeenschap. Vee speelt een belangrijke rol in het levensonderhoud. Mannen dragen handgeweven wollen jassen en ambachten zoals spinnen, weven en vilten zijn essentiële vaardigheden om te overleven. Het uitzicht vanuit het dorp is minstens zo spectaculair als die vanaf de Annapurna route.

Wie wat tijd in het dorp wil doorbrengen moet er wel wat overhebben: het gebied ligt op twee dagen reizen vanaf de hoofdstad Kathmandu, waarna het minimaal twee dagen lopen is naar Gurja Khani. Onderweg logeert men bij Magar of Dalit gezinnen. Een Hilton moet men hier niet verwachten: veel gezinnen hebben slechts één extra kamer, die voor het homestay programma wordt gebruikt. Het toilet is buitenshuis en weinig mensen spreken Engels. Toch zijn er weinig ervaringen die kunnen concurreren met die van het even onderdeel voelen van het alledaagse leven in een ‘verborgen’ dorp aan de voet van het machtige Dhaulagiri gebergte.

Duane en Joy zitten inmiddels niet stil. Onlangs bezochten ze het basiskamp van het Dhaulagiri gebergte, een gebied gemarkeerd door gletchers en kuddes yakken. Het gebied is te onherbergzaam voor homestay, maar het echtpaar deed onderweg een nieuw idee op: alternatieve routes naar het natuurgebied Dhorpatan. Vooralsnog wordt dit gebied alleen door jagers bezocht, die per helicopter in- en uitvliegen. De inkomsten gaan vrijwel exclusief naar reisorganisaties in Kathmandu.

Concludeert Duane: ” Veel toeristen reizen met één van de grote trekking agentschappen. Dragers, gidsen en voorraden komen van buitenaf, en de winsten gaan voornamelijk naar het bureau. De lokale bevolking profiteert nauwelijks. Maar er is een nieuwe groep toeristen is in opkomst, met een sociaal geweten. Voor hen is een programma als het onze een perfecte match.”

Lucia de Vries