Afrikanen eten meer rijst dan andere basisproducten, maar produceren minder dan ze nodig hebben. Dat is goed nieuws voor het potentieel van het gewas om Afrika ten zuiden van de Sahara uit de armoede te helpen, zeggen onderzoekers.

Rijst is de op één na belangrijkste bron van calorieën in Afrika ten zuiden van de Sahara, volgens het Africa Rice Center (AfricaRice), een onderzoeksinstelling op het gebied van armoedevermindering en voedselzekerheid.

Dankzij de snelle verstedelijking in Afrika, stijgt de rijstconsumptie met 6 procent per jaar. “Rijst is belangrijk voor de Afrikaanse voedselzekerheid en het is duidelijk waarom”, zegt Marco Wopereis van AfricaRice. “Mensen in steden willen voedsel dat eenvoudig bewaard kan worden en snel klaar is. Rijst is daar heel geschikt voor.” Hij beweert dat over 25 jaar de wereld 110 miljoen ton witte rijst eet en dat een derde daarvan in Afrika wordt geconsumeerd.

In 40 van de 54 landen in Afrika is rijstteelt de belangrijkste landbouwactiviteit. Meer dan 35 miljoen kleine boeren verdienen er hun geld mee. De huidige vraag naar rijst is echter groter dan de lokale productie. Die dekt maar 60 procent van de vraag. Het gevolg is dat Afrika jaarlijks meer dan 5 miljard dollar kwijt is aan de import van 12,5 miljoen ton rijst. Dat is 32 procent van de wereldwijde rijstimport. Afrika is daarmee een van de grootste rijstimporteurs ter wereld en een belangrijke speler in de rijsthandel.

Die situatie is aan verandering onderhevig, zegt Wopereis. Hij is ervan overtuigd dat de rijstsector Afrika uit de armoede kan helpen. AfricaRice heeft een strategisch plan opgesteld, gericht op het verbeteren van de opbrengst en kwaliteit van de Afrikaanse rijst. “Na 2008 is de productie sterk gegroeid. De opbrengsten groeiden met 30 procent en bereikten gemiddeld 2,1 ton per hectare in 2012”, zegt hij. Sindsdien is de opbrengst stabiel, maar de productie in oppervlakte groeide wel.

Wopereis zegt dat er investeringen nodig zijn vanuit zowel de publieke als private sector, om de rijstteelt een impuls te geven. “Daarvoor is beleid nodig dat dit stimuleert. We importeren momenteel meer dan 12 miljoen ton witte rijst. Als de productie niet groeit, moeten we steeds meer importeren en lopen we het risico in een crisis te belanden zoals in 2008.”

De voedselcrisis van 2008 dwong sommige regeringen, internationale organisaties en donoren in Afrika om te investeren in ambitieuze productieprogramma’s. Die wierpen in de afgelopen jaren hun vruchten af, constateerden onderzoekers en andere betrokken partijen deze maand in Cotonou (Benin), tijdens de AfricaRice 2016 Science Week.

Inheemse rijstvarianten kregen een ‘facelift’ en hielpen bij de ontwikkeling van veerkrachtige soorten met een hoge opbrengst. Afrikaanse rijst, ook bekend onder de wetenschappelijke naam Oryza glaberrima, wordt al langer dan 3000 jaar verbouwd in delen van Afrika. De soort is uniek voor het continent.

Senegal
In de afgelopen zes jaar heeft AfricaRice samengewerkt met beleidsmakers om de rijststrategie te implementeren op landniveau. Senegal bijvoorbeeld, een van de belangrijkste rijstproducenten in Afrika, heeft regio’s aangewezen die zelfvoorzienend moeten worden en voor de markt moeten produceren. Het duurzaam verbeteren van de productie, verwerking en marketing van rijst zijn enkele van de uitdagingen die overwonnen moeten worden om rijst de basis te laten worden van de Afrikaanse voedselzekerheid en economische zekerheid.

Afrika moet volgens AfricaRice daarvoor samenwerken met grote spelers zoals de Afrikaanse Ontwikkelingsbank, en met de private sector om de rijsttechnologie op te schalen. De productie per hectare moet omhoog met betere zaadvarianten, efficiënte onkruidbestrijding en het gebruik van mini-combines.

AfricaRice onderzoekt momenteel wat het betekent voor Afrika ten zuiden van de Sahara om zelfvoorzienend te zijn. Naar schatting is er 20 miljard dollar aan investeringen nodig om dit over tien jaar te bereiken, zegt AfricaRice. Het geld zou nodig zijn voor beter beheer van bestaande rijstgrond en het verhogen van de opbrengst en de productie.

Het onderzoeksinstituut ontwikkelde drie jaar geleden zeven goed presterende rijstvarianten die bekend staan als de Advanced Varieties for Africa (Arica’s). Deze soorten zijn beter bestand tegen overstromingen in de vegetatieve fase, verzilting, ijzervergiftiging en kou. Ze presteren zeer goed vergeleken met de New Rice for Africa, de Nerica-varianten, die in de jaren negentig werden ontwikkeld voor gebieden met veel neerslag. Moussa Sie, veredelaar bij AfricaRice, zegt dat Arica-soorten de productie kunnen verhogen met minstens 40 procent.