In een westerse maatschappij, die veelal draait om de wensen van het individu, verlies je weleens uit het oog dat er ook zoiets bestaat als iemand helpen. Maar daar zit een ander toch niet op te wachten, mompel je. Vipassana-leraar S.N. Goenka denkt er heel anders over. Het is eenvoudig zegt Goenka: ‘Door een ander te helpen, help je in feite jezelf.’

Door: Fidessa Docters van Leeuwen

Je dienstbaar opstellen of eenvoudiger gezegd: de ander helpen. Het zijn woorden waar we een beetje voor terugdeinzen. Natuurlijk doe je af en toe wel iets voor een ander, maar als je eerlijk bent is het niet iets waaraan je als vanzelf denkt. Misschien omdat we het helpen, met ons op ons individu gerichte leventje, een beetje ontwend zijn? Bovendien: hoe breng je dit ‘helpen’ in de dagelijkse praktijk? Los van de vraag die je eigenlijk niet hardop durft te stellen: what’s in it for me?

Terug naar de bron
Om dit eens op mijn gemak te onderzoeken heb ik vandaag mijn leven uitgezet (of misschien juist áán) en verblijf ik tien dagen in het Vipassanacentrum in België. Ik keer terug naar de bron waaruit ooit het helpen is ontstaan om antwoorden op bovenstaande vragen te krijgen. Ik zal hier onderricht krijgen in de meditatie van Boeddha. Ik zal leren over dhamma, de wet van de natuur en zo ook meer te weten komen over het nut van dienstbaarheid. Om hier tien dagen lessen te krijgen, offer je slechts één ding op: je eigen tijd. Van betaling is geen sprake, alleen als je in staat bent om de tien dagen te volbrengen mag je aan het einde van de rit een gift aan het centrum doen.

Het zijn de leraren, organisatie en oud-dhamma-studenten die voor mij en de andere nieuwe Vipassana-studenten zullen zorgen tijdens deze tien dagen, op het tandenpoetsen en douchen na. Allen zetten ze zich belangeloos in. Zonder morren voegen ze zich naar het schema waar een monnik zich prima bij op zijn gemak zou voelen. Ze staan een kwartier eerder op dan wij; om vier uur luiden ze onze bel om ons wakker te maken. Zij zorgen ervoor dat wij om half zeven een kop verveine thee met een boterham met honing krijgen of een warm bord pap met de heerlijkste amandelen en rozijnen. Iedere dag schillen ze in de keuken de aardappels en snijden ze de wortels. En dat niet alleen. Naast hun drukke regime van dienstbaarheid volgen ze samen met ons de meditaties in de centrale hal.

Hoe te helpen
1. Volg een Vipassana-cursus.
2. Geef door wat je hebt ontvangen (informatie, tijd, liefde, inzicht, kennis, goederen).
3. Deel met een groots hart en weet dat je aanwezigheid het mooiste is dat je hebt weg te geven.
4. Houd eens een dag het volgende in gedachten: ‘Ik ben hier om te leren anderen te helpen, zonder er zelf iets voor terug te verwachten. Laat ik ze helpen door zelf het goede voorbeeld te geven. Zo bewijs ik mezelf ook een dienst.’Als ik om 4.30 uur ‘s ochtends slaperig op mijn matje zit kijk ik vol bewondering naar de oud-studenten die aan weerszijden van de leraren plaats hebben genomen. Stonden ze net nog in de keuken met hun handen in het warme afwaswater, omdat ook dat moest gebeuren, zitten ze nu recht en zijn stil. Bekend met de techniek van Vipassana observeren ze gelijkmoedig alle delen van hun lichaam van binnen uit.

Binnen als buiten
Natuurlijk komen ze onderweg, net als ik, allerhande obstakels tegen, dat kan niet anders; binnen is het net als buiten zegt de dhamma. Maar van buitenaf lijken ze nergens last van te hebben. Hun rechte schouders herinneren er mij aan dat ik deze vijfde dag gewoon iets harder ‘annica’ (alles gaat voorbij) in mezelf moet roepen wil ik de sensaties niet als pijn labellen.

En dan de leraren; ze hebben hun vrije dagen opgeofferd om ons onderricht te geven, terwijl ze ook op vakantie naar een warm Bali hadden gekund… Waarom doen dhamma-helpers dit, vraag ik me opnieuw af. Om vier uur opstaan om de gong te luiden, ons ontbijt klaarmaken en onze lunch. Zelf drinken ze ‘s middags slechts warm water met enkele druppels citroensap. Wat is toch het geheim van helpen? Er moet iets tegenover staan.

Als ik op de zevende dag aan de heerlijke lunch van salade en vegetarische curry schuif die voor me klaarstaat, denk ik niet meer alleen aan mezelf en mijn eigen lijden. Intussen heb ik mijn collega-studenten lang genoeg kunnen aanschouwen om te zien dat ook zij zich soms of vaak niet echt gelukkig voelen. Overvallen door een aha-erlebnis kom ik erachter dat ik meer te doen heb met hun verdriet dan het mijne. Dat van mij gaat wel over, want alles gaat voorbij…

En dan denk ik (maar zeg niets, omdat ik de sila van stilte niet wil doorbreken): ‘Jongens, mediteren helpt ons! Natuurlijk kost het tijd je hierin te ontwikkelen, maar het begin is echt gemaakt.’

Dankbaarheid
Het zijn de speeches van Goenka, van acht tot negen ‘s avonds, die me vervolgens aan het dieper voelen zetten. Ik leun met mijn rug tegen de muur, met een warme deken om me heen. Mijn ogen zijn gesloten en ik luister naar zijn stem met een kraak. Ineens valt me in dat ik me vanbinnen dankbaar voel voor alles wat er is; hier, daar, overal. Het is de Vipassana-beoefening die me bewust heeft gemaakt van dhamma. Door de ontwikkeling van dankbaarheid is de bijzondere wens ontstaan om iets terug te doen voor wat ik zelf heb gekregen.

De enige manier om iets terug te doen is om op mijn eigen manier te helpen om het Dhamma-wiel draaiende te houden, door anderen op mijn beurt net zo belangeloos van dienst te zijn. Goenka zegt: ‘Als je anderen helpt, leidt dit tot vrede en geluk voor jezelf.’ Het is daarom van belang anderen van dienst te zijn, zodat zij in staat zijn zich te bevrijden van hun lijden.

Mijn hersenen draaien op volle toeren wat te doen. Ik kan mezelf bijvoorbeeld als oud-student opgegeven voor de volgende tien dagen retraite. Op die manier houd ik de Vipassana-techniek levend in mezelf en eer ik de leraren die me de techniek hebben geleerd en zorg ik dit keer als dhamma-helper voor de nieuwe studenten. Wat kan ik nog meer doen, denk ik nu enthousiast. Er misschien een artikel over schrijven? (Bron: Bodhitv)

Meer weten? www.dhamma.org