Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) roept regeringen wereldwijd op om subsidies voor fossiele brandstoffen af te schaffen. Dat zou meteen resulteren in een daling met 13 procent van de uitstoot van broeikasgassen.

In een verrassend rapport schat het IMF de wereldwijde kosten van directe subsidies voor fossiele brandstoffen op 480 miljard dollar in 2011. Maar naast die zogenaamde pre-tax-subsidies zijn er ook de verborgen kosten die niet doorgerekend worden aan de verbruiker of producent, met name de schade voor de volksgezondheid en het milieu. Die indirecte, post-tax-subsidies liggen nog veel hoger, en worden door het IMF op 1.900 miljard dollar geschat.

Terwijl ontwikkelingslanden verantwoordelijk zijn voor het grootste deel van de directe subsidies, hebben IMF-onderzoekers ontdekt dat industrielanden goed zijn voor zo’n 40 procent van het post-tax-totaal. De VS is er koploper, met bijna 500 miljard dollar in jaarlijkse subsidies, gevolgd door Rusland en China.

CO2-taks
Het gevolg is dat die landen consumenten dus veel meer zouden moeten aanrekenen voor steenkool, olie en andere petroleumproducten. Een hogere prijs is nodig om de negatieve gevolgen van die consumptie aan te pakken, zegt het IMF, maar geeft de consument ook een beter inzicht in de schade die de consumptie van fossiele brandstoffen met zich meebrengt. Het IMF pleit bovendien voor een CO2-taks.

“Door de energieconsumptie te stimuleren en zo ook de emissies op te drijven, maken de subsidies het klimaatprobleem erger en leiden ze tot lokale vervuiling”, zie David Lipton, adjunct-directeur van het IMF, gisteren (woensdag) in een toespraak in Washington. “Onze schattingen tonen aan dat hervormingen van de subsidies een significante rol kunnen spelen in de strijd tegen de klimaatverandering. Die schattingen wijzen op aanzienlijke voordelen van het gebruik van fiscale instrumenten om klimaatdoelen te bereiken. Het is tijd dat de subsidies aangepakt worden en er een CO2-taks komt.”

De nieuwe schattingen van de milieukosten en andere verborgen kosten van de energiesubsidies door het IMF zijn veel hoger dan eerdere schattingen. Dat is voor een deel te wijten aan de verkeersgerelateerde kosten die voor het eerst meegeteld worden, zoals files en ongelukken.

Volksgezondheid
Er zijn nog meer voordelen aan het afbouwen van brandstofsubsidies, zegt de studie, met name in ontwikkelingslanden. Elke euro die naar brandstofsubsidies gaat, kan niet meer aan andere beleidsdomeinen zoals volksgezondheid, onderwijs of infrastructuur gespendeerd worden.

“In Afrikaanse landen spenderen de overheden gemiddeld 3 procent van het bruto binnenlands product aan energiesubsidies – evenveel als aan volksgezondheid”, zegt IMF-adviseur Roger Nord. “Een afbouw van die subsidies kan dus geld vrijmaken dat veel productiever gebruikt kan worden, waar het echt nodig is. Net als in andere landen komen de brandstofsubsidies in Afrika vooral ten goede aan de mensen die het al beter hebben.”

Subsidies voor fossiele brandstoffen ontmoedigen bovendien investeringen in elektriciteitsvoorziening. In Ghana slaagde men er bijvoorbeeld in om de subsidies af te bouwen, en in de plaats te investeren in een beter elektriciteitsnet op het platteland.

Op het moment waarop regeringen over de hele wereld op zoek gaan naar besparingen, kan de afbouw van de subsidies ook op korte termijn grote voordelen met zich meebrengen, zegt het IMF.

Heet hangijzer
Het IMF-rapport is opvallend duidelijk in de oproep om de subsidies te hervormen, maar de boodschap is eigenlijk niet nieuw. IMF-adviseurs pleiten al jaren bij regeringen over de hele wereld voor de afschaffing van de subsidies, zonder veel gevolgen op het terrein.

Ook de Groep van 20 (G20) riep de lidstaten al tweemaal op om de subsidies op “middellange” termijn te stoppen. Maar uit het rapport blijkt dat nog maar weinig landen daadwerkelijk iets veranderd hebben.

Met name de VS, de grootste subsidiegever voor fossiele brandstoffen ter wereld, is nog niet overstag. “Bijna elk jaar is er wel een politiek voorstel om de subsidies te hervormen, maar dat wordt keer op keer weggestemd”, zegt Doug Koplow van energiewaakhond Earth Track.

“In sommige landen, zoals Nieuw-Zeeland, heeft een ernstige begrotingscrisis het voor regeringen mogelijk gemaakt om al hun energiesubsidies tegelijk aan te pakken. Dat is ook in de VS mogelijk, maar het is politiek een heet hangijzer.”

Carey L. Biron