Honger en ondervoeding hebben niet enkel te maken met de hoeveelheid beschikbaar voedsel, maar ook met de kwaliteit. Daarom kan de kennis van inheemse volkeren over voedselsystemen een belangrijke bijdrage leveren aan duurzame ontwikkeling.

In het debat over honger in de wereld staan twee kampen tegenover elkaar. Grofweg heb je aan de ene kant grootschalige landbouw en wereldhandel, en aan de andere kant lokale voedselsystemen gebaseerd op traditionele, ecologische kennis en een holistische relatie tussen mens en natuur.

Over deze en andere kwesties bogen de deelnemers zich op de zogenoemde Global Meeting of the Indigenous Peoples’ Forum, die onlangs voor de tweede maal werd georganiseerd door het Internationaal Fonds voor Landbouwontwikkeling (IFAD) in Rome.

Ze zochten er naar oplossingen die voedselzekerheid en een evenwichtig dieet koppelen aan de kennis van inheemse gemeenschappen over voedselproductie, en dat alles als bijdrage aan duurzame ontwikkeling.

Biodiversiteit
“De gronden van inheemse volkeren behoren tot de meest biologisch en ecologisch verscheiden gebieden ter wereld. Nu pas begint de rest van de wereld die biodiversiteit naar waarde te schatten”, verklaarde IFAD-voorzitter Kanayo F. Nwanze. Inheemse groepen, die samen een vijfde van alle land beheren, zijn zo de hoeders van de biodiversiteit.

Maar veel inheemse gemeenschappen (en de ecosystemen die hen omringen) worden bedreigd door het gebrek aan erkenning van hun rechten of een eerlijke behandeling door regeringen en bedrijven, door bevolkingsgroei, klimaatverandering, migratie en conflict.

Het uitsluiten van inheemse volkeren leidt ertoe dat het belang van hun gemeenschappen afneemt, en ook de traditionele ecologische en agrarische kennis die ze bezitten, zo was te horen op het Forum.

“Op arrogante wijze heeft de mens zijn ontwikkeling en vooruitgang steeds meer gebaseerd op het geloof dat de grondstoffen van onze planeet oneindig zijn en dat de menselijke overheersing op de natuur geen grenzen kent”, zei Carlo Petrini, de stichter van de Internationale Slow Food-beweging, op een evenement in de marge van het Forum.

Wijsheid van inheemse volkeren
In een oproep aan de zogenaamde ontwikkelde wereld stelden deelnemers dat veel van de goede gebruiken en traditionele empirische wijsheid van inheemse volkeren met zorg en aandacht bestudeerd zouden moeten worden. Door bijvoorbeeld lokale economieën en landbouw te stimuleren, met respect voor kleine gemeenschappen, kunnen mens en natuur verzoend worden, klonk het.

Tegelijk hebben veel inheemse gemeenschappen bepaalde gewassen – waaronder mais, taro en wilde rijst – die ze als heilig beschouwen en telen met duurzaam land- en watergebruik. Dit staat in contrast met de globale productie, distributie en consumptie van voedsel, met weinig aandacht voor bodem en water, en ongekende voedselverspilling.

Duurzame ontwikkeling
Ook de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) heeft projecten lopen waarin de voedselproductie van inheemse volkeren centraal staat. “Jaren van werk hebben de traditionele voedselsystemen van inheemse volkeren in kaart gebracht. Zo begrijpen we het matriarchaat en de rol van de vrouw bij voedselzekerheid en vrede in Canada”, verklaarde Harriet V. Kuhnlein, hoogleraar emeritus in Menselijke Voeding, en stichter van het Center for Indigenous Peoples’ Nutrition and Environment.

Volgens deelnemers is de herinvoering van lokale voedingsproducten essentieel om de planeet te voeden. Er is een grote inspanning nodig om gebruiken te vermijden die de negatieve impact van voedselproductie en –consumptie op het klimaat, water en ecosystemen vergroten.

Terwijl de wereld werkt aan de opvolger van de Millenniumdoelen, klonk op het Forum in Rome dat het cruciaal is om voedselzekerheid, milieukwesties, armoedebestrijding en de rechten van inheemse gemeenschappen mee te nemen in de discussies over de nieuwe doelstellingen op het gebied van Duurzame Ontwikkeling.