Tijdens een diavoorstelling die op Photo Kathmandu tussen de ruïnes van de recente aardbeving werd vertoond, gebeurde iets bijzonders. Terwijl foto’s van internationale fotografen, inclusief Bernadet de Prins en Wouter de Luc uit Nederland, op een groot scherm werden geprojecteerd, begonnen oudere mannen op het historische Chyasal plein hun avondgebeden. Hun bhajans vormden de perfecte achtergrondmuziek voor de collectie hedendaagse beelden uit alle delen van de wereld. Het was een van de gebeurtenissen die de deelnemende Belgische fotograaf Frédéric Lecloux ontroerde.

Photo Kathmandu is een nieuwkomer in de wereld van internationale fotofestivals en trok vanwege de verfrissende aanpak de aandacht van de internationale media en kunstgemeenschap. Het festival vindt in november plaats in het historische stadje Patan, dat tijdens de recente aardbeving de nodige schade opliep. Organisator is het team van Nayantara Gurung Kakshapati van Photocircle, een Nepalees fotografencollectief.

Bijna was het festival niet doorgegaan. Kakshapati organiseerde op 25 april een workshop toen de training ruimte, een historisch gebouw dat vroeger als drukkerij dienst deed, bijna instortte door een krachtige aardbeving. De fotografe en haar vrienden vormden een ad hoc hulporganisatie, die bijna dagelijks expedities met voedingsmiddelen en tenten naar de getroffen districten stuurde.

Zes maanden later wordt Nepal getroffen door een politieke crisis, en heerst er een ernstig tekort aan gas, benzine en bepaalde levensmiddelen. Dankzij het harde werk van Kakshapati en haar team vond het festival toch plaats. “Photo Kathmandu confronteert de aardbeving nu deze nog vers in ons geheugen ligt. De tentoonstelling vindt plaats rond de ruïnes van het eeuwenoude erfgoed, als een herinnering van wat we verloren hebben en als stimulans voor wat we hopen te herbouwen. Het is ook een bewijs van het feit dat Nepal nog altijd overeind staat; we zijn niet volledig verwoest en we zullen blijven volharden”, aldus de organisator.

Het festival maakt optimaal gebruik van het rijke erfgoed van Patan, een van de drie voormalige koninkrijkjes in de Kathmandu Vallei. Tempels, pleinen, rustplaatsen, watertappen, steegjes en muren vormen het decor voor achttien tentoonstellingen. Er is sprake van uitwisseling tussen brokstukken en foto’s, zoals bij een collage van portretten van overlevenden op een muur achter de verwoeste Rasha-Krishna tempel. Het historische postkantoor raakte beschadigd tijden de aardbeving maar vormt toch de locatie voor foto’s van nieuwsfotograaf Philip Blenkinsop. De bezoekers mogen alleen in kleine groepen de foto’s bekijken.

Een van Kakshapati’s doelstellingen is om meer genuanceerde verhalen over Nepal te vertellen: “Niet de voorspelbare verhalen over bergen en Gurkhas, maar verhalen over veerkracht, ons vermogen om snel aan te passen aan veranderingen en de kracht van onze gemeenschapsbanden.”

Een van de drukst bezochte tentoonstellingen is die van Kevin Bubrisk op Patan Durbar Square, een van Nepals drukste en meest gefotografeerde pleinen. De voormalig Peace Corps vrijwilliger maakt al decennialang indrukwekkende zwartwit portretten van Nepalezen. Een andere zeer populaire expositie is die van een collage instagram foto’s die een groep jonge fotografen tijdens en na de aardbeving op Facebook publiceerde.

Maar ook de tentoonstelling van verstilde beelden van de Belgische fotograaf Frédéric Lecloux trok een constante stroom bezoekers. De foto’s van studenten en stillevens was aangebracht op een van de muren van de lokale groentemarkt. Net als Kakshapati bevond Lecloux zich tijdens de aardbeving in Nepal in een workshop. Het fotofestival bracht hem voor het eerst na de ramp terug naar het land. “Het is een onroerende, zeer persoonlijke ervaring. De dag van de opening heb ik de hele middag lopen huilen”, bekent de fotograaf.

Lecloux heeft aan diverse andere festivals deelgenomen maar vindt Photo Kathmandu anders. Als voorbeeld geeft hij een voorval op de openingsavond. “Ik had olielampjes gekocht voor wat extra licht onder de beelden. Ik zou ze bij zonsondergang aansteken maar toen ik bij de locatie kwam had iemand dit al gedaan.” Volgens Lecloux is er opvallend veel interactie tussen het werk en het publiek: “Het meeste werk hangt buiten en is voor iedereen toegankelijk, waardoor er veel uitwisseling bestaat. Het valt me op dat de mensen hier echt bij iedere foto stilstaan en aandachtig kijken om zich een eigen indruk te vormen. Er is sprake van een bepaalde maagdelijkheid in de omgang met foto’s.”

Volgens de Belgische deelnemer is het is de eerste keer dat de Nepalezen zoveel foto’s op zo’n kleine oppervlakte en in een korte tijdsspanne van hun land te zien krijgen. “Fotografie was altijd iets voor het hof en de rijken. Wie een foto van zichzelf wilde moest naar de fotograaf. Dat is nu wel anders maar de meeste Nepalezen geven foto’s nog altijd de aandacht die ze verdienen.”

Lecloux past grote zorgvuldigheid toe bij het maken van foto’s. “Mijn belangrijkste doel is om met de mensen samen op te trekken. De fotografie is slechts een hulpmiddel om te laten zien hoe ik door hen ben geraakt. Het leven gaat vooraf aan de fotografie.”

Kakshapati en haar team hebben middels een internetveiling van foto’s 1400 euro ingezameld voor de herbouw van een van de verwoeste publieke rustplaatsen in Chyasal. “Patan heeft ons met open armen ontvangen, en we wilden iets teruggeven”, aldus de organisator.

Toen de diavertoning in Chyasal was afgelopen speelden en zongen de ouderen verder. De bezoekers verzamelden zich rondom de muzikanten en genoten van de religieuze avondzang. De vertoning van eigentijdse kunstuitingen liep vlekkeloos over in het alledaagse leven van het historische stadje.

Lucia de Vries