Verticale landbouw, vooral populair in Azië, heeft nu ook Latijns-Amerika bereikt. In Panama denkt de eerste verticale boerderij volop aan uitbreiden.

Met een infraroodthermometer controleert Nelson Pérez de temperatuur van het water in enkele tientallen boven elkaar geplaatste bakken. De vloeistof, die calcium, fosfor, magnesium en vitaminen bevat, moet rond 21 graden blijven voor de slaplantjes die er in groeien.

Pérez werkt in een verticale boerderij in het Panamese Río Hato, op 125 kilometer van de hoofdstad. Het is de eerste en voorlopig enige verticale boerderij in Latijns-Amerika.

Antwoord op klimaatverandering
Verticale landbouw zoekt een antwoord op de klimaatverandering. “De klimaatverandering heeft gevolgen voor de landbouwproductie. Daarom moeten we bekijken welke veranderingen nodig zijn met behulp van technologie”, zegt David Proenza, de oprichter van Urban Farms, het bedrijf achter de verticale boerderij.

Tot 2010 was hij een gewone producent van watermeloen en andere fruit- en groentesoorten, maar toen ontdekte hij deze technologie in Japan. Hij sprak er met onderzoekers en ondernemers en was meteen enthousiast. Terug in Panama richtte hij Urban Farms op en stuurde hij een landbouwingenieur naar Japan om er een opleiding te volgen.

Hydrocultuur
Urban Farms, dat over twee vaste en twee tijdelijke medewerkers beschikt, heeft in een ruimte van 17 bij 12 meter 60 bakken geïnstalleerd waarin telkens 30 tot 36 planten kunnen.

De basis is hydrocultuur. Een zaadje ontkiemt in drie dagen. Vervolgens gaat het plantje naar de bakken, waar het in drie weken groeit. “De producent behoudt de controle van het zaadje tot de oogst”, zegt Proenza.

Een computerprogramma dat vanaf een smartphone wordt bediend, stuurt en controleert de temperatuur van omgeving en water, en ook de lampen en de irrigatie.

De lampen, die ongeveer 100 euro per stuk kosten, geven rood, geel of blauw licht. Elke kleur heeft een bijzonder effect. De bakken hebben 25 tot 100 liter water nodig, afhankelijk van hun grootte.

Bediend vanaf smartphone
Elke maand worden tweeduizend kroppen sla van vijf verschillende variëteiten geoogst. Er komen geen pesticiden of conserveringsmiddelen aan te pas. Er zijn ook geen grote oppervlaktes nodig.

Proenza heeft verschillende soorten uitgeprobeerd met goed resultaat: aardbeien, paprika, komkommer, meloen en watermeloen. Hij gaat zijn bedrijf nu met 400 vierkante meter uitbreiden, voor peterselie, basilicum, koriander, rucola (raketsla) en meer aardbeien.

“De verticale boerderij is 30 procent goedkoper dan traditionele landbouw en 15 procent goedkoper dan serrelandbouw. Het risico is zeer klein”, zegt Proenza. Ook de transportkosten zijn laag: “Het is de bedoeling lokaal te produceren en consumeren.”

Ruimte beter benutten
Verticale landbouw is leefbaar in Latijns-Amerika, maar het juiste beleid ontbreekt, zegt Gustavo Ramírez van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico. “Het systeem maakt het mogelijk de ruimte beter te benutten. In stedelijk gebied zou je verlaten gebouwen kunnen gebruiken, in landelijk gebied heb je nog veel meer ruimte.”

Hij spoort de overheden aan interesse te tonen. “Ze moeten de verkenning en exploitatie van deze technologie mogelijk maken”, zegt Ramírez. In de Latijns-Amerikaanse landbouw zijn “productie, distributie en logistiek inefficiënt gepland.”
Met de verticale landbouw zou de ontwikkeling van lokale en regionale markten mogelijk worden, met “een enorme impact”, maar “daarvoor zijn startkapitaal en geschikte technologie” nodig.

Panama is bijzonder kwetsbaar voor de klimaatverandering. Het land wordt blootgesteld aan zware stormen, overstromingen, aardverschuivingen en droogte. Het tropische land kent twee seizoenen, het droge en het regenseizoen, maar dat verschil is steeds minder uitgesproken.

Río Hato bevindt zich midden in de zogeheten Droge Boog, een belangrijke voedselbron voor het land, zowel voor de export als voor de binnenlandse consumptie. Panama kweekt vooral maïs, rijst, bonen, meloen, watermeloen, sinaasappels, bananen en koffie. Ook de veeteelt is zeer belangrijk voor de economie.

Volgens overheidscijfers zijn de meeste graanoogsten van 2014 en 2015 achteruitgegaan als gevolg van klimaatveranderingen. Een internationale studie voorspelde in 2010 dat de Panamese landbouwverliezen door de klimaatverandering tegen 2050 4 tot 7 procent van het bbp zouden bedragen en tegen 2100 8 tot 9 procent.

Japan
Verticale landbouw groeit snel in de VS, Japan, Zuid-Korea en Taiwan. In Japan zijn er 180 verticale boerderijen, in Taiwan 100, in Zuid-Korea 80.

Het kan een alternatief zijn voor allerlei soorten steden en voor verarmde plattelandsgebieden. In steden als Buenos Aires, Mexico-Stad en Santiago zijn er heel wat daktuinen die fruit en groenten leveren.

Om de uitwisseling van kennis mogelijk te maken heeft Proenza de Stichting voor de Ontwikkeling van Landbouw in een Gecontroleerde Omgeving opgericht. In mei heeft de stichting zijn eerste internationale congres gehouden, met 350 onderzoekers, academici en landbouwproducenten uit de hele wereld. Het volgende congres vindt plaats in 2017.